Bayat Balık Nasıl Anlaşılır ?

Üç tarafı denizlerle çevrili olan ülkemizde her yılın eylül ayının ilk gecesi av yasağı sona erer ve balıkçılar avlanmaya başlarlar. Zaman zaman aşırı avlanma nedeniyle talep fazlası balıklar buzhanelerde veya su ürünlerini depolamaya elverişli olmayan ortamlarda saklanır. Bu gibi durumlarda balıklar bayatlar veya satın aldıktan sonra kısa sürede bayatlayacak duruma gelir.

Balık, kırmızı et ürünleri gibi bekletildiğinde lezzet kazanan bir gıda olmadığından mutlaka taze olarak tüketilmesi gereklidir. Peki bayat balık almamak için nelere dikkat etmeliyiz ?

Taze balık nasıl olur ?

Balığın taze olup olmadığını anlamanın en kolay yolu gözlerine bakmaktır. Taze balığın gözleri parlak ve canlı iken bayat balığın gözleri donuk, içe çökmüş ve biraz kuru olacaktır.

Balığın taze olduğunu anlamanın diğer basit yolu ise solungaçlarına bakmaktır. Taze balığın solungaçları parlak kırmızı renkte iken bayat balık solungaçları solgun, kahverengi tonlarında ve kötü kokuludur.

Ancak bu yöntemleri alıcılar kadar satıcılar da bilmekte ve balığın taze görünmesini sağlayan bazı hilelere başvurmaktadırlar. Örneğin balık tezgahlarının yüksek ışıkla aydınlatıp gözlerinin parlak görünmesini sağlamak veya solungaçlarını boyamak gibi.

Bu gibi hilelere kanmamak için balığa dokunarak da taze olup olmadığını anlayabiliriz. Taze balığın derisine parmağınızla bastırık çektiğinizde balık eski halini hemen alacaktır. Ancak bayat balıkta parmağınızın izinin kaldığını görebilirsiniz. Ayrıca pullu balıklarda elimizi kafadan kuyruğa doğru kaydırdığımızda elimize pulların gelmesi balığın bayat olduğunu gösterir.

Balığın bayat olup olmadığını anlamanın bir başka yolu ise balığı kafasından tutarak yatay şekilde tutmak. Taze balık dik şekilde dururken bayat balık aşağıya doğru eğilecektir.

Ayrıca balığın kokusundan da taze olup olmadığı anlaşılabilir. Fakat bu yöntem için hem burnunuzun keskin ve hassas olması hem de ortamda balık miktarının az olması gereklidir. Taze balık deniz ve yosun kokarken bayat balık amonyak kokar. Diğer balıklardan gelen koku ile test ettiğiniz balığın kokusunun karışmayacağını düşünüyorsanız bu yöntemi deneyebilirsiniz.

Balığın tazeliğini anlamak için ağzı açık olup olmadığı da diğer bir test yöntemidir. Taze balığın ağzı kapalı olur. Bayat balığın ise iç yapısında yaşanılan değişiklik sonucu oluşan gazlar nedeniyle ağzı açık olacaktır. Ancak ağzı açık her balığın bayat olduğu da söylenemez. Bu yöntemi diğer yöntemleri desteklemek için kullanabiliriz.

Balık nasıl saklanır ?

Taze balık genelde oda sıcaklığında yani +20 derece sıcaklıkta yaklaşık 20 saat boyunca tazeliğini koruyabilir. Yaz aylarında ise hava şartlarına bağlı olarak bu süre çok kısalacaktır. Bu nedenle havaların sıcak olduğu dönemlerde balık alırken günün erken saatlerinde almayı tercih etmek daha doğrudur. Akşam saatlerinde aldığınız bir balık en iyi ihtimalle gece avlanmış veya sabah buzhaneden çıkarılmıştır. Yani bekleyebileceği sürenin çoğunu zaten beklemiş olacaktır.

Eğer balığı bekletme süreniz uzun olacaksa, temizleyip buzdolabında bekletmeniz en doğrusudur. Temizlenmiş taze balık, buzdolabının normal raflarında yaklaşık 3 gün saklanabilir. Normal yani -5 derecelik buzlukta ise 2 hafta kadar saklanabilir.

Temizlenmiş taze balık, buzdolabının normal raflarında yaklaşık 3 gün saklanabilir.

Balığı daha uzun süre saklamak istiyorsanız mutlaka deep freeze yani derin dondurucuda saklamanız gereklidir. Derin dondurucular veya buzdolabının derin dondurucu bölümünde sıcaklık -18 derecedir. Hamsi, sardalya, istavrit gibi küçük balıkları derin dondurucuda 3 ay saklayabilirsiniz. Çipura gibi 250-300 gr ağırlığındaki balıkları yaklaşık 6 ay, tek başına 1 kilodan ağır gelen balıkları ise yaklaşık 8 ay boyunca saklayabilirsiniz.

Balıkları dondurmadan önce deniz suyu ile yıkamak veya biraz tuzlamak balığın diriliğini korumasını sağlayacaktır.

Balıkları dondururken porsiyonlar halinde paketlemek gerekir. Paketleri büyük yaparsanız, pişireceğiniz zaman tüm balığı çözdürmeniz gerekecektir.

Dondurulan balıklar çözüldüğünde, asla tekrar dondurulmamalıdır.

Balık çözdürülürken sıcak su kullanılmamalı, oda sıcaklığında, buzdolabının normal gözünde veya soğuk suda çözdürülmelidir.

Bayat balık zehirlenmesi belirtileri nelerdir ?

Balık bayatlamaya yani bozulmaya başladığında zararlı bakteri sayısı artmaya başlar. 1 gün beklemiş bayat bir balıkta milyarlarca zararlı bakteri bulunabilir. Bu bakterilerin vücudumuza girmesi insan sağlığı için büyük tehdit oluşturur. Ayrıca kirli sularda avlanan balıklar içerdikleri zararlı toksinler nedeniyle insan sağlığına zararlı olabilir.

Balık zehirlenmesi belirtileri yaklaşık 1-2 saat içerisinden kendisini gösterecektir. Balık zehirlenmesinin en bilinen belirtileri ;

• Şiddetli bulantı,
• Kusma,
• Ateş yükselmesi,
• Titreme,
• Baygınlık,
• Karın Ağrısı,
• Mide krampı,
• Bitkinlik, ve baş dönmesidir.

Bu belirtiler kişinin bünyesine göre değişeceği gibi hepsi aynı anda da görülebilir.

Balık zehirlenmesinin tedavisi nedir ?

Balık nedeniyle zehirlendiği düşündüğünüz kişi iyice kusturulup yedikleri çıkarılmalıdır. Ne kadar az zararlı bakteri ve toksin sindirilirse tedavi süreci o kadar kolay olur.

Balık zehirlenmesi diğer tüm zehirlenme vakaları (ishal vb.) gibi vücudun sıvı ve mineral kaybetmesine yol açar. Bu nedenle zehirlenme sonrasında bol bol sıvı ve mineral tüketilmeli ve hafif beslenilmelidir.

Zehirlenme vakası olduğunda tedbir olarak mutlaka doktora başvurulmalıdır.

Balık ile beraber yoğurt yemek zehirler mi ?

Balık, histamin maddesi içeren bir besindir. Histamin, bağışıklık sisteminin düzgün çalışması için vücudumuzun ihtiyaç duyduğu bir maddedir. Yani yeteri kadar alındığında son derece önemli olup fazlası zararlı olabilir.

Taze balık ve yoğurt birlikte tüketilebilir.

Balıklarda özellikle bayatlama sürecinde bol miktarda histamin meydana gelir. Hem balıkta hem de yoğurtta histamin bulunduğu için, aynı anda tüketilince vücuttaki histamin miktarı artar ve alerjik açıdan hassas olan kişilerde kızarıklık, kaşıntı gibi sorunlar ortaya çıkar. Her iki gıda da taze olduğu müddetçe, balık ve yoğurdu beraber tüketmekte bir tehlike yoktur.