Günlük hayatta her an kendimiz veya çevremizdeki kişiler kaza veya sağlık ile ilgili rahatsızlıklar geçirebilir. Bu gibi durumlarda en yakın sağlık kuruluşuna gitmeyi beklemek hastanın iyileşmesini geciktirebilir veya ölümüne neden olabilir. Bu nedenle herkesin bazı temel ilkyardım bilgilerine sahip olması, toplum sağlığı açısından çok önemlidir.
İlkyardım uygularken hastaya daha fazla zarar vermemek önceliğimiz olmalıdır. Ayrıca ilkyardım uygulaması sırasında ilaç da kullanılmamalıdır.
Aşağıdaki bazı ilkyardım uygulamalarını bilmek, çevrenizde acil bir durum yaşandığından hayat kurtarmanız için işinize yarayabilir.
Heimlich Manevrası
Heimlich manevrası, solunum yolu tıkanıkları gibi durumlarda en etkili ilkyardım uygulamalarından birisidir. Heimlich manevrası, bilinci açık kişilere, bilinci kapalı kişilere, bebeklere ve kendi kendimize farklı şekillerde uygulanır.
Soluk borusu tıkanan kişinin sırtına vurmayın !
Öksürerek tıkanan cisim çıkmıyorsa heimlich manevrası uygulanmalıdır. Heimlich manevrası uygulamak için hastaya ayakta veya oturur pozisyonda arkadan sarılmak gereklidir. Bir elin başparmağı midenin üstüne gelecek şekilde yumruk yapılır ve diğer el ile kavranır. Yumruk yaptığımız eli, içe ve yukarı olacak şekilde 5-6 kez kuvvetli şekilde kendimize doğru çekerek tıkayan cisim çıkartılmaya çalışılır.
Bu işlem, cisim çıkana kadar veya sağlık ekibi gelen kadar devam eder.
Suni Solunum
Bir hastalık veya kaza sonucunda kişinin solunumu durabilir. Normal şartlarda 5-10 dakika süreyle beyne oksijen gitmemesi durumunda beyinde kalıcı hasarlar veya beyin ölümü gerçekleşebilir. Bu nedenle suni solunum hayati önem taşımaktadır.
Yaralının bilinci kapalıysa ve nefes almıyorsa yapılması gereken ilk müdahale beynin oksijensizlikten zarar görmemesi için akciğerlere suni teneffüs ile hava göndermek olmalıdır.
Eğer hasta kendi kendine solunum yapıyorsa suni solunum yapılmamalıdır !
Nefes alan hastaya yapay solunum yapılmamalıdır. Hastanın nefes alıp almadığını anlamak için bazı yöntemler vardır. Bunlar göğüs hareketlerini izlemek, nefes alıp verişini dinlemek ve ağzına cam tutarak camın buğulanıp buğulanmadığını kontrol etmek şeklindedir.
Suni teneffüs yaparken yaralının çenesi yukarı kaldırılır, ağız tam olarak açılıp burun delikleri sıkılarak kapatılır. Derin bir soluk alınıp yaralıya ağızdan nefes verilir. Bu arada yaralının göğsünün yükselip yükselmediği kontrol edilir. Göğüs yükselmiyorsa, solunum yolunu tıkayan bir cisim olabilir.
Suni solunum, yaralı nefes almaya başlayana kadar veya sağlık görevlileri gelene kadar yapılır.
Rentek Manevrası
Hepimiz trafik kazalarında araç içinde sıkışan yaralıları kurtarma görüntülerini izlemiş olmalıyız. Bir çok trafik kazasında, yaralılar kurtarma ve araçtan çıkarma sırasında daha fazla zarar görerek hayatını kaybeder veya kalıcı olarak sakatlık yaşarlar. Bunun nedeni yaralının araçtan çıkarılması sırasında omurilik bölgesine zarar verilmesi ve felç olmasıdır.
Araç içindeki yaralıyı omuriliğe zarar vermeden çıkarmak için rentek tekniği kullanılır. Bu sayede yaralı, omurgası sabit tutularak araç içinden çıkarılabilir.
Kalp Masajı
Kalp masajı en önemli ve aynı zamanda en zor ilkyardım uygulamaları arasında yer alır. Kalbin bazı nedenlerle durması sonucu kan dolaşımı sağlanamaz ve beyin ile iç organlara kan iletilemez. Bu durum kısa süre içinde ölüme neden olur.
Kalbi duran kişiye, tekrar atmasını sağlamak amacıyla kalp masajı yapılır. Kalp masajı ile beraber suni solunum da yapılmalıdır.
Kalp masajı yapmayı bilmeyen veya yeterince tecrübeli olmayan kişilerin kalp masajı yapmaları tehlikelidir.
Çalışan kalbe asla kalp masajı yapılmamalıdır.
Turnike
Kazalarda uzuv kopmaları ve atardamar kesilmesi gibi durumlarda kan kaybı nedeniyle kısa sürede ölüm gerçekleşebilir. Bu durumun önüne geçmek için turnike uygulaması yapılmalıdır.
Turnike uygulaması aşağıdaki durumlarda uygulanabilir ;
- Sadece kanaması olan yaralının kanamasını durdurup diğer yaralılarla ilgilenmek için,
- Yaralı, sağlık kuruluşuna uzun ve zor yoldan ulaşacaksa,
- Uzuv kopması varsa.
Turnike uygularken kanayan damarın hemen üstünde bir baskı noktası bulunup burada sert bir bez vb. madde ile sarılarak düğüm atılır. Bu sayede kanama durmuş olur. Turnike yapıldığında damardan kan akışı olmayacağından damarın ucundaki organlar kan kaybından doku zararı görebilir. Bu nedenle 10-15 dk aralıkla baskı açılıp kan dolaşımı sağlanır.
Taşıma Teknikleri
Kaza anında yaralıların güvenli bir alana taşınması çok önemlidir. Ancak taşıma sırasında birçok yaralı daha fazla zarar görebilir. Bu nedenle bazı temel taşıma teknikleri hakkında bilgi sahibi olmak faydalıdır.
Taşıma teknikleri ;
- Sürükleme yöntemi,
- Rentek Manevrası,
- Kaşık tekniği,
- Köprü tekniği,
- Battaniye ile taşıma,
- Kucakta taşıma,
- Omuzdan destek alma,
- Sırtta taşıma,
- Omuzda taşıma,
- Sandalye ile taşıma,
gibi yöntemlerdir. Bu yöntemlerin bazıları tek başına kolayca uygulanabildiği gibi bazılar da birden fazla kişi ile uygulanabilir.
Pansuman
Günlük hayatta en sık ihtiyacımız olan ve hatta kendimize bile sık sık uyguladığımız ilkyardım tekniği pansuman olabilir.
Pansuman, genel olarak yara tedavisi anlamına gelir. Açık yaraların, mikroplardan temizlenmesi ve korunması için yapılan yıkama ve koruma işlemidir.
Yara iyileşmesinin iyi, çabuk ve iz bırakmadan olması için bölgenin ölü dokulardan ve zararlı mikroorganizmalardan temizlenmesi ve dış ortamın zararlı etkilerinden korunması gerekir.
Bayılma İçin İlkyardım
Bayılma, çeşitli nedenlerle kişinin geçici olarak bilincini kaybetmesidir. Bayılan kişinin solunumu durmaz ancak bilinci kapalıdır.
Baygınlık geçiren kişi sırt üstü yatırılarak bacakları yaklaşık 30 cm yukarı kaldırılmalıdır. Rahat nefes alabilmesi için ortamdaki kalabalık uzaklaştırılmalı, üzerindeki sıkan giysiler açılmalıdır.
Bayılan kişilere tokat atmak, sarsmak, su dökmek, kolonya veya soğan koklatmak gibi hareketler fayda sağlamaz.
Bir süre içinde kişi ayılmıyorsa 112 acil servise haber verilmelidir.
Yanık
Günlük yaşantımızda yanık olayları da çok sık karşılaşılan durumlardır. Örneğin yaz aylarında güneş yanığı veya sıcak su dökülmesi gibi durumlar yanık vakalarıdır.
Yanıklar, etkilerine göre 3 sınıfta incelenir. Bunlar 1. derece yanıklar, 2. derece yanıklar ve 3. derece yanıklardır.
1. derece yanıklar deride hafif kızarıklık oluşturur ve yaklaşık 2 gün içinde deri kendiliğinden normale döner. 1. derece yanıklara güneş yanığı veya sıcak tavaya dokunma sonucu oluşan yanıkları örnek gösterebiliriz.
1. derece yanıklarda yanık bölge bol su ile en az 10 dakika kadar yıkanır. Yanık bölgeye ilaç veya krem gibi maddeler sürülmemelidir. Yanık ve çevresi temiz tutulmalı ve hijyenine dikkat edilmelidir.
2. derece yanıklar daha şiddetli yanıklardır ve deride su kabarcıkları oluşur. 2. derece yanıklarda benzer şekilde yanık bölge bol su ile yıkanır ve kabarcıklar patlatılmadan temiz tutulur.
Bu tip yanıklarda vücut sıvı kaybedeceğinden eğer yanık alan büyükse vücuda su ve maden suyu içerek sıvı takviyesi yapılmalıdır.
Daha şiddetli yani 3. derece yanıklarda derhal ambulans çağırıp yanık üstüne temiz bir bez örtülmelidir.
Yanan yere diş macunu, yoğurt veya çeşitli kremleri sürmeyin. Ayrıca yanık bölgesine doğrudan buz uygulamayın.
Kırık ve Çıkık
Kırık yada çıkık olabileceğini düşündüğünüz bölge olabildiğince en yakın iki eklemi içine alacak şekilde sabitlenmelidir. Sabitlemek için en kolay bulunan tahta, karton, gazete veya kitap gibi malzemeler kullanılabilir.
Kırık ve çıkık olma ihtimali olan durumlarda en kısa sürede sağlık kuruluşuna başvurmanız gereklidir.