Çalışmak evrensel ve anayasal bir haktır. Bu nedenle ülkemizde çalışanların iş hayatında sahip olduğu haklar 4857 sayılı iş kanunu tarafından koruma altına alınmıştır.
Çalışanların iş hayatında her hangi bir neden göstermeksizin işten çıkarılmasının önüne geçmek amacıyla haksız fesih kavramı getirilmiştir.
Haksız fesih, işverenin çalışanı haklı bir gerekçe olmadan işten çıkarmasıdır. Bunun sonucunda işveren tarafından çeşitli tazminatlar ödenmesi gerekmektedir.
Ancak bazı durumlarda işverenler çalışanları haklı gerekçelerle işten çıkarabilir. Bunların başında iş sağlığı ve güvenliği kurallarına aykırı davranışlar gelir.
Haklı Fesih Yapılabilen Durumlar
İşveren, aşağıda yazılı durumlarda iş sözleşmesini sürenin bitiminden önce veya bildirim süresini beklemeksizin feshedebilir. Bunlar;
Sağlık sebepleri
- İşçinin kendi hatası veya düzensiz yaşantısı nedeniyle bir hastalığa yakalanması veya engelli hale gelmesi durumunda, bu sebeple doğacak devamsızlığın ardı ardına üç iş günü veya bir ayda beş iş gününden fazla sürmesi.
- İşçinin tutulduğu hastalığın tedavi edilemeyecek nitelikte olduğu ve işyerinde çalışmasında sakınca bulunduğunun Sağlık Kurulunca saptanması durumunda.
Ahlak ve iyi niyet kurallarına uymayan haller ve benzerleri
- İşçinin kendi isteği veya ihmali yüzünden işin güvenliğini tehlikeye düşürmesi,
- İşe başlarken, iş için gerekli vasıflar veya şartlar kendisinde bulunmadığı halde bunların kendisinde bulunduğunu ileri sürerek, gerçeğe uygun olmayan bilgiler veya sözler söyleyerek işçinin işvereni yanıltması.
- İşçinin, işveren yahut bunların aile üyelerinden birinin şeref ve namusuna dokunacak sözler sarf etmesi veya davranışlarda bulunması, veya işveren hakkında şeref ve haysiyet kırıcı asılsız ihbar ve ifadelerde bulunması.
- İşçinin işverenin başka bir işçisine cinsel tacizde bulunması.
- İşçinin işverene, onun aile üyelerinden birine veya işverenin başka işçisine sataşması.
- Çalışanın, işyerine sarhoş veya uyuşturucu madde almış olarak gelmesi ya da işyerinde bu maddeleri kullanması.
- İşçinin, işverenin güvenini kötüye kullanmak, hırsızlık yapmak, işverenin meslek sırlarını ortaya atmak gibi doğruluk ve bağlılığa uymayan davranışlarda bulunması.
- İşçinin, işyerinde, yedi günden fazla hapisle cezalandırılan ve cezası ertelenmeyen bir suç işlemesi.
- İşçinin işverenden izin almaksızın veya haklı bir sebebe dayanmaksızın ardı ardına iki işgünü veya bir ay içinde iki defa herhangi bir tatil gününden sonraki iş günü, yahut bir ayda üç işgünü işine devam etmemesi.
- İşçinin yapmakla ödevli bulunduğu görevleri kendisine hatırlatıldığı halde yapmamakta ısrar etmesi.
- Çalışanın, işyerinin malı olan veya malı olmayıp da eli altında bulunan makineleri, tesisatı veya başka eşya ve maddeleri otuz günlük ücretinin tutarıyla ödeyemeyecek derecede hasara ve kayba uğratması.
Zorlayıcı sebepler
- İşçiyi işyerinde bir haftadan fazla süre ile çalışmaktan alıkoyan zorlayıcı bir sebebin ortaya çıkması.
- İşçinin gözaltına alınması veya tutuklanması halinde devamsızlığın bildirim süresini aşması.
İş Güvenliği Nedeniyle İşten Çıkarma
Görüldüğü gibi iş sağlığı ve güvenliği yönünden bakıldığında çalışanın kendi isteği veya ihmali yüzünden işin güvenliğini tehlikeye düşürmesi haklı fesih sebebi olarak belirlenmiştir.
Çalışanların iş yerinde en önemli sorumlulukları arasında kendi ve diğer çalışanların sağlık ve güvenliğini tehlikeye sokacak davranışlardan kaçınmak gelmektedir. Ayrıca tüm çalışanların iş sağlığı ve güvenliği kurallarına uygun davranması gereklidir.
6331 Sayılı İş Sağlığı ve Güvenliği Kanunu çalışan yükümlülüklerini düzenlemiştir.
Çalışanların yükümlülükleri
MADDE 19 – (1) Çalışanlar, iş sağlığı ve güvenliği ile ilgili aldıkları eğitim ve işverenin bu konudaki talimatları doğrultusunda, kendilerinin ve hareketlerinden veya yaptıkları işten etkilenen diğer çalışanların sağlık ve güvenliklerini tehlikeye düşürmemekle yükümlüdür.
İş sağlığı ve güvenliği kanununda yer alan çalışan sorumlulukları ve iş kanununda yer alan haklı fesih koşulları göz önünde bulundurulduğunda; çalışanların işin güvenliği, kendi veya diğer çalışanların sağlığını tehlikeye atacak davranışlarda bulunmaları veya talimatlara uymamaları tazminatsız olarak işten çıkarılmalarına neden olabilir.
Tazminatsız İşten Çıkarma Olabilecek Durumlar
İş sağlığı ve güvenliği açısından her kural ihlali tazminatsız fesih gerektirmez. Bir çok ihlal ve davranış sonucu daha farklı yöntemler ile çalışanlar uyarılabilir. Bunlar genellikle para cezası veya yazılı uyarı şeklinde olmaktadır.
Ancak çalışanın açık şekilde bildiği ve farkında olduğu hayati tehlike içeren durumlarda uyarıya gerek olmadan tazminatsız işten çıkarma yapılabilir.
Örneğin yanıcı ve patlayıcı madde depolanan bir işyerinde, elinde açık ateş veya sigara ile bu maddelerin depolandığı alana girmek derhal tazminatsız fesih hakkı doğurur.
Benzer şekilde insan taşımacılığı yapan bir sürücünün alkollü şekilde araç kullanması da tazminatsız olarak fesih hakkı doğurur.
Bu içerik İsgnedir.com yazarı tarafından oluşturulmuştur. İsgnedir.com`un belirtmiş olduğu “İçerik Kullanım İzinleri”ne bağlı kalmak kaydıyla kullanabilirsiniz.