İş kazaları genellikle çok sayıda etkenin bir arada meydana gelmesi sonucunda meydana gelirler. İş kazalarını önlemek için mutlaka iş kazalarının sebepleri incelenmeli ve bu incelemeler doğrultusunda önlemler alınmalıdır.
İş kazası sebepleri arasında kaza geçiren insanların hataları öne çıksa da detaylı incelemeler sonucunda yönetim veya tasarımsal hataların insan hatalarına neden olduğu görülebilir.
İş Kazalarının Ana Sebebi Nedir?
İş kazaları genellikle yönetim hataları, hatalı ekipman veya çalışma yöntemi tasarımları, yetersiz bakım veya hiç bakım yapılmaması gibi etkenlerin çalışma ortamı koşullarını tehlikeli hale getirmesi nedeniyle meydana gelir.
İnsan faktörleri, yeterli ve uygun eğitim verilmemesi, denetim eksikliği gibi etkenler de iş kazalarının temel nedenleri olarak sayılabilir.
Görüldüğü gibi hiçbir iş kazasında tek bir neden olmamakla beraber iş kazaları birçok etkenin birleşmesi sonucunda meydana gelir.
Yönetim hataları veya yönetimsel eksiklikler, sistem ve prosedürlerin eksikliği ile başlar. Bunun sonucu olarak ekipman ve çalışma yöntemleri seçimindeki hatalar, çalışma ortamını güvensiz hale getirir.
Çalışma ortamının güvensiz hale gelmesi ile aydınlatma, sıcaklık gibi fiziksel etmenler ve çeşitli kimyasal ile biyolojik risk faktörleri oluşur. Bu risk faktörlerine hatalı ekipman seçiminden ileri gelen riskler de eklendiğinde iş kazaları kaçınılmaz olur.
Hem çalışma ortamı hem de ekipman seçiminin hatalı olduğu ortamlarda çalışanların hata yapması da kaçınılmaz olacaktır. Bununla beraber elbette çalışan davranışlarındaki otorite eksikliği ve kurallara ısrarla uymama gibi davranışlar sonucunda da iş kazaları meydana gelmektedir.
İş kazalarının temel nedenleri, “4M” kuralı ile özetlenir. Bunlar; insan, makine, ortam/çevre ve yönetim olarak sıralanmaktadır.
En Çok Görülen İş Kazası Nedir?
Tüm dünyada iş kazası kayıtları tutma konusunda ciddi eksiklikler bulunmaktadır. Bunun nedeni iş kazalarının büyük çoğunluğu için kök neden analizi yapılmaması olarak görülebilir. Genel yaklaşım olarak iş kazası meydana geldiğinde, iş kazası kaydı tutulur ancak detaylara yeterince önem verilmez.
Bunun bir sonucu olarak hangi alanlarda en fazla iş kazası olduğunu net olarak söylemek mümkün değildir. Ancak bazı iş kazası nedenleri ve çeşitleri her ülkede benzer olarak öne çıktığını söyleyebiliriz. Bunlar;
- Kayma, takılma ve düşme.
- Yüksek zeminden düşme.
- Kimyasal madde maruziyeti.
- Hareketli ekipmanlara temas veya sıkışma.
olarak öne çıkar.
Tavsiye Yazı: En Çok İş Kazası Yaşanan Faaliyetler
İş Kazalarının Yüzde Kaçı Önlenebilir?
Herbert W Heinrich adlı bir sigorta şirketi yetkilisinin 1931 yılında yaptığı araştırma sonucunda iş kazalarının %2’sinin önlenemeyeği sonucu tüm çevrelerce kabul edilmiştir. Bununla beraber her 300 hafif yaralanmanın 29 önemli yaralanma ve 1 ölümlü kazaya neden olacağı da ortaya atılmıştır.
Ancak yıllar içinde yapılan çok sayıda çalışma ile Herbert W Heinrich‘in iş kazası teorisinin evrensel açıdan gerçekliği olmadığı, sadece belirli bir dönemde meydana gelen iş kazalarından tümevarım yapıldığı ispatlanmıştır.
Tavsiye Yazı: İş Kazalarının %2’si Önlenemez Mi
Günümüz modern iş güvenliği yaklaşımlarına göre tüm iş kazaları önlenebilir. Gerek ILO gerek gelişmiş ülke kanunlarında kabul edilebilir kaza kavramı yoktur. Bu nedenle iş kazaların yüzde kaçı önlenemez sorusu yerine iş kazası nasıl önlenir sorusunu sormak daha doğrudur.
İş Kazalarının Nedenleri Kaç Farklı Aşamada Değerlendirilir?
Kaza Nedensellik Modelleri ile iş kazalarının nedenleri üç farklı aşamada izlenebilmektedir.
Bunlar;
- Basit doğrusal modeller.
- Karmaşık doğrusal modeller.
- Karmaşık doğrusal olmayan modeller.
Basit doğrusal modeller
a) İlk ardışık iş kazası modeli “Domino Etkisi” ya da Heinrich’in Domino Teorsi’dir (1931) .
b) Bird ve Germain’nin Zarar Nedensellik modeli (1985)
Karmaşık doğrusal modeller
a) Enerji hasar modelleri [Gibson (1961) – Viner (1991)]
b) Zaman sırası/dizisi modelleri (Benner (1975)
c) Epidemiyolojik modeller
d) Sistemik modeller [Reason’nın ‘İsviçre Peyniri ’Modeli
Karmaşık doğrusal olmayan kaza modelleri
a) Sistemler-Teorik Kaza Modeli ve Süreci (STAMP)
b) Fonksiyonel Rezonans Kaza Modeli (FRAM)
c) Karmaşa (Complexity ) ve kaza modelleme
Görüldüğü gibi birçok İş Kazası Nedeni Teorisi vardır.
İş Kazaları ve Maliyet
İş kazaları birçok açıdan istenmeyen maliyetler ortaya çıkarır. Bu maliyetleri görünür ve görünmez maliyetler olarak iki bölümde değerlendirebiliriz.
Görünür maliyetler, doğrudan maliyetler olarak da ifade edilebilen ilk anda veya kısa süre içinde ortaya çıkan maliyetlerdir.
- İlk müdahale, ambulans ve tedavi masrafları,
- Geçici veya sürekli iş göremezlik ve ölüm ödemeleri,
- İşçiye veya yakınlarına ödenen maddi ve manevi tazminatlar,
- Sigortaya ödenen tazminatlar
- İş kazası bildirim süresi içinde bildirilmeyen kazalardan doğan cezalar,
gibi doğrudan maliyetler olabilir.
Görünmez maliyetler ise dolaylı maliyetler olarak da ele alınan maliyetlerdir. Bunlar çok kısa süre içinde ortaya çıkabildikleri gibi uzun zaman dilimi içinde kendilerini gösterebilirler.
- İşletmenin, makinaların veya prosesin bir bölümünün yada tamamının kaybedilmesi,
- Çalışanların üretime katılmaması nedeniyle iş gücü ve maliyet kaybı,
- Adli masraflar
- İş kazası geçiren çalışanın yerine başlayan çalışanın veriminin düşük olması ve işi öğrenmesi esnasında geçen sürenin getirdiği maliyet
- İş kazası sonrasında fazla mesai maliyetleri,
- İş kazası sırasında işin durması nedeniyle zaman ve maliyet kaybı,
- Makina ve ekipmanlarda tamir veya yenileme maliyetleri,
- Ürünün veya hammadddelerin zarara uğraması,
- Çalışanların moral bozukluğu nedeniyle dolaylı yada dolaysız iş yavaşlatmaları,
- Bürokratik işlemlerle ilgili harcanan zaman ve maddi kayıp,
- Siparişin zamanında teslim edilememesi nedeniyle uğranılacak kayıplar
gibi çok sayıda dolaylı maliyetler söz konusu olabilir.
2019 yılında ABD’de meydana gelen iş kazalarının doğrudan maliyeti 171 milyar dolar civarında olup kişi başı maliyet 1100 dolar seviyesindedir. (Kaynak)
Bu içerik İsgnedir.com yazarı tarafından oluşturulmuştur. İsgnedir.com`un belirtmiş olduğu “İçerik Kullanım İzinleri”ne bağlı kalmak kaydıyla kullanabilirsiniz.