Merdivenler, insanlık tarihinin en eski buluşları arasındadır. Ancak en eskiler arasında olmasının yanında en çok iş kazasına neden olan yerlerden biri de merdivenlerdir.
Merdivenler hem kişilerin davranışları hem de teknik özellikleri açısından birçok risk taşırlar. Bu risklere karşı önlem alınmaması nedeniyle her yıl tüm yüksekten düşme olaylarının neredeyse yarıdan fazlası merdivenden düşme veya merdiven ile birlikte düşme şeklinde gerçekleşmektedir.
Merdiven ile yapılan işler aynı zamanda yüksekte çalışma sınıfına giren işlerdir.
Merdiven Türleri
İşyerinde ve yaşam alanlarında farklı türlerde merdivenler kullanıyoruz. Bu merdivenlerin kendilerine has bazı özellikleri ve tehlikeleri mevcut. En yaygın kullanılan merdiven tipleri;
- Sabit Merdiven
- Düz Merdiven
- Katlanır Merdiven
- Kedi Merdiveni
Sabit merdivenler, bina içindeki yapı merdivenleridir. Bu merdivenler beton, metal veya ahşap malzemeden yapılabilirler.
Düz merdivenler, seyyar merdiven olarak bilinen merdivenlerdir. Boyu sabit veya ayarlanabilir özellikle olanları mevcuttur. Bu tür merdivenler dayandıkları zemine sabitleme yöntemi ile de kullanılırlar.
Katlanır merdiven günlük hayatta da kullandığımız katlanır seyyar merdivenlerdir.
Kedi merdiveni, çatı, aydınlatma direği gibi çok nadiren ulaşılması gereken alanlarda kullanılan ve 90 derecelik açıyla sabitlenmiş merdivenlerdir.
Merdivenlerdeki Riskler
Merdivenlerde bulunan risklerden belki de en tehlikelisi yüksekten düşme olarak karşımıza çıkıyor. Bunun yanında basamaklardan kayarak düşme, merdiven ile beraber düşme, merdivenin kırılması, kafayı bir yere çarpma, ayak burkulmaları ve el-kol kesikleri gibi risklerden de söz edebiliriz.
Bu risklerin ortaya çıkmasını altında yatan temel neden merdivenlerin ergonomik açıdan uygun olmamasıdır. Yani merdiven eğimi, basamak genişliği, basamak yükseklikleri, merdiven boşluğu gibi detaylar, insan vücuduna uygun şekilde ergonomik olarak tasarlanmadığında birçok riski de beraberinde getiriyor.
Örnek olarak 50 ile 65 dereceler arasında eğimli merdivenler ergonomi yönünden uygun olmamaları nedeniyle kaza riski en yüksek olan merdivenlerdir.
Merdivenlerde Alınacak Önlemler
Eğim
Merdivenlerin güvenli olması için öncelikle ergonomi ve sağlamlık konuları ele alınmalıdır. Merdivenler, türlerine göre farklı açılarda yerleştirilirler. Bu sayede tırmanmak, tutunmak, inmek kolaylaşır ve merdivenin kayması önlenir.
Aşağıdaki tabloda merdiven tiplerine göre en uygun eğim aralıklarını bulabilirsiniz.
| Merdiven Tipi | En Uygun Eğim |
| Kedi Merdiveni | 90º |
| Düz Seyyar Merdiven (Sabit Olmayan) | 65º – 75º |
| Düz Seyyar Merdiven (Sabitlenmiş) | 50º – 75º |
| Sabit Yapı Merdivenleri | 35º- 42º |
| Rampalar | 15º ve altı |
50-60 derece arası ve 15-30 derece arası eğimler genel olarak merdiven kullanımı açısından uygun değildir. Bu eğimlerde merdiven kullanılmamalıdır.
Sağlamlık
El merdivenleri yani seyyar merdivenler en az 110 kg’lık tek bir yüke dayanacak şekilde yapılmış olmalıdır.
Seyyar merdivenlerde basamakların çapı metal merdivenler için en az 19 mm, ahşap merdivenler için 28 mm olmalıdır. Bu ölçülerden daha küçük çaplı basamaklar yeterince sağlam olmaz.
Basamaklar ise en az 40 cm genişliğinde ve en fazla 30 cm dikey aralıklı olmalıdır. Basamak araları mutlaka eşit olmalıdır.
Kullanım
Elektrik ile ilgili işlerde metal merdiven kullanılmamalıdır.
Merdivenlerin bulunduğu alanlar en az 100 lüx seviyesinde aydınlık olmalıdır.
Seyyar merdivenlerde ve kedi merdivenlerinde yüksekte çalışmaya uygun iş eldiveni ve emniyet kemeri gibi kişisel koruyucu donanımlar kullanılmalıdır.
Düz Merdivenlerde Alınacak Önlemler
Düz merdivenler her gün kullanım öncesi sağlamlık ve basamakların temizliği açısından kontrol edilmelidir. Kullanırken sabitlenmelidir. Sabitlemek mümkün değilse bir kişi tarafından tutulmalıdır.
Kullanıldıkları zemin sağlam ve düz olmalıdır. Zemindeki 1 derecelik eğiklik bile merdivenin üst basamaklarında ciddi eğim oluşturacağından düşme için büyük risktir. Ayrıca kumlu veya ıslak toprak zeminler seyyar merdivenler için elverişli değildir. Ayrıca merdivenler eğimli yüzeylerde kullanılmamalıdır.
Merdivenin üst ucu sağlam bir yere dayanmalıdır. En üstteki üç basamak, merdivenin dayandığı bölümden yüksekte olmalı ve bu üç basamak kullanılmamalıdır. Çatı tamiratı işlerinde sık sık plastik oluklara dayanan merdivenler olukları kırarak düşmektedir.
Seyyar merdivenlerde çalışma süresi en fazla 30 dakika olacak şekilde düzenlenmelidir. En fazla 10 kg ağırlığında malzeme taşınmalıdır.
Merdivene tırmanırken iki el birden bırakılmamalı ve her zaman merdivene tutunmalıdır. Merdiven üzerinde çalışırken denge açısından kemer tokasının merdiven ayakları arasında kalmasına dikkat edinmeli ve çalışırken iki ayak da hep aynı basamak üzerinde tutulmalıdır.
Merdivende üç nokta kuralına dikkat edilmelidir. Her zaman en az 3 noktadan merdivene temas etmek gereklidir. (2 ayak, 1 el veya 2 el 1 ayak)
Seyyar düz merdivenlere sadece 1 kişi çıkılmalıdır.
Katlanır Merdivenlerde Alınacak Önlemler
Katlanır merdivenler mutlaka ayakları tam açılarak kullanılmalıdır. Ayakları açtıktan sonra kilitleme mekanizması kapatılmalıdır.
Katlanır merdivenlerde de seyyar merdivenlerde olduğu gibi çalışma süresi en fazla 30 dakika olacak şekilde düzenlenmelidir. En fazla 10 kg ağırlığında malzeme taşınmalıdır.
Basamaklar üzerinde elle güvenli bir şekilde tutunacak yer yoksa, en üstteki iki basamak üzerinde çalışmayın.
Katlanır merdivenler düz, sağlam ve kaymayan zeminde kullanılmalıdır.
Katlanır merdivenler genellikle hafif ve kısa süreli işler içindir.
Kedi Merdivenlerinde Alınacak Önlemler
Kedi merdivenleri veya diğer adıyla çardaklı merdivenler düz ve dik bir yüzeyde sabit olarak kullanılırlar.
Kedi merdivenlerinde, çalışanların merdivenden düşmesini önleyen koruyucu bölüme çardak adı verilir ve çardak yerden en fazla 2 metre yükseklikte başlamalı, merdivenin bitişinden en az 1 metre sonra sonlanmalıdır.
Merdiven basamakları ile merdivenin sabitlendiği yüzey arasında ayak basacak kadar yaklaşık 18 cm boşluk olmalıdır.
6 metreden daha yüksek kedi merdivenlerinde her 9 m.’de bir güvenli sahanlık bulunmalıdır.
Sabit Yapı Merdivenlerinde Alınacak Önlemler
Sabit yapı merdivenlerinde alınacak önlemlerin başında merdiven eğiminin doğru belirlenmesi ve basamak ebatları gelir.
Aşağıdaki görselde sabit bir merdivenin en uygun ölçülerini görebilirsiniz.
Sabit merdivenlerde basamak genişliği en az 25 cm, eni ise en az 70 cm olmalıdır. Basamak yüksekliği en az 18 cm olmalıdır. Bunlar ergonomi açısından en uygun ayak sığan ebatlardır.
Sabit merdiven korkulukları en az 110 cm yüksekliğinde ve ara korkuluklu olmalıdır.
Basamak araları eşit olmalı ve basamaklarda baklavalı sac veya ızgara kullanılmalıdır. Basamak malzemesi düz olmak zorunda ise kaydırmaz bant yapıştırılmalıdır.
Bu içerik İsgnedir.com yazarı tarafından oluşturulmuştur. İsgnedir.com`un belirtmiş olduğu “İçerik Kullanım İzinleri”ne bağlı kalmak kaydıyla kullanabilirsiniz.