Hidrojen Sülfür (H2S) çok düşük konsantrasyonlarda bile zehirli olan yanıcı, renksiz bir gazdır. Öldürücü derecede zehirli olan ve patlayıcı ortam oluşturan bu gaz için mutlaka etkili önlemler almak gereklidir.
Bu yazıda hidrojen sülfür, hidrojen sülfür zehirlenmesi ve alınması gereken tedbirler hakkında bilgiler bulabilirsiniz.
Hidrojen Sülfür Kimyasal Özellikleri
Hidrojen sülfür, kolay tutuşur ve havayla patlayıcı karışımlar oluşturabilen bir gazdır. Havadaki konsantrasyonu % 4.3 ile % 46 arasında olması durumunda patlayıcı özellik gösterebilir.
Hidrojen sülfür gazı havadan ağırdır ve zemine yakın bölgelerde birikebilir. Düşük konsantrasyonlarda “çürük yumurta” gibi kokar ve koku alma duyunuzu çabucak kaybetmenize neden olur.
Hidrojen sülfür suda kolaylıkla ve alkolde çok kolaylıkla çözünür. Metal ve metal oksitleri ile kolaylıkla reaksiyona girerek sülfidleri açığa çıkarır. Bu özelliği ile aşındırıcı olarak ayrıca tehlike oluşturabilir.
- CAS Numarası: 7783-06-4
- Kaynama Noktası : -50 °C
- Erime Noktası : -82,7 °C
- Patlama limitleri : % 4.3-46
Hidrojen Sülfür Zararları
Hidrojen sülfür gazı toksik yani zehirli gazlardan biri olup ayrıca yangın ve patlama gibi riskler de oluşturur. Bunların yanında metalleri aşındırma özelliği nedeniyle uzun süreli etkileşimde metallerin aşınmasına ve buna bağlı olarak yıkılma, çökme gibi olaylara neden olabilir.
Hidrojen sülfür gazı, düşük konsantrasyonlarda bile zehirli olup yüksek konsantrasyonuna maruz kalınması durumunda saniyeler içinde bilinç kaybına ve kalıcı hasarlara neden olabilir.
| Konsantrasyon (Ppm) | Etkileri |
| 0.01 – 0.3 | Koku eşiği |
| 5 Ppm | 8 saatlik ortalama mesleki maruziyet limiti. |
| 10 Ppm | 15 dakika mesleki maruz kalma sınırı |
| 15 Ppm | Maruz kalma sınırı aşılmıştır. Hiç bir çalışan bu değerlerde H2S’e maruz kalmamalıdır. |
| 100 Ppm | Koku alma duyusu 2 ila 15 dakika arasında kaybolur. Boğaz yanması baş ağrısı ve bulantı başlar. |
| 200 Ppm | Koku duyusu hızlı bir şekilde kaybolur. Boğaz ve göz yanmaları olur. |
| 500 Ppm | Denge ve muhakeme kaybolur. Solunum 2 ila 15 dakika içinde durur. Acil tıbbi müdahale gerekir. |
| 700 Ppm | Ani bilinç kaybı. İdrar ve bağırsak kontrolü kaybolur. Hızlıca kurtarma olmazsa solunum durur. |
| 1000 Ppm | Ani solunum durması meydana gelir. Eğer kurtarma hızlı bir şekilde olmazsa ölüm ya da kalıcı beyin hasarı ile sonuçlanır. |
ppm : 1 m3 havada bulunan maddenin mililitre cinsinden miktarı (ml/m3)
Hidrojen sülfür, ölümcül derecede zehirli olması yanında patlayıcı özellik de gösterir. Havadaki konsantrasyonu % 4.3 ile % 46 arasında olması durumunda patlayıcı özellik gösterebilir.
Ayrıca yanması sonucu ortaya çıkan kükürt dioksit gazı da zehirlidir.
Hidrojen sülgür, -50 °C sıcaklıkta gaz halde bulunduğundan, vücuda doğrudan temas etmesi halinde donmaya neden olabilir. Ayrıca göze temas etmesi halinde aşındırıcı ve dondurucu olabilir.
H2S Bulunma İhtimali Olan İşler
Hidrojen Sülfür gazı, birçok iş kolunda ortaya çıkması muhtemel gazlar arasındadır. Özellikle ham petrol ve doğalgaz sektöründe tehlikeli seviyelerde maruz kalma riski vardır.
Petrol ve doğalgaz iş kolları haricinde organik ve fosil malzemelerle yapılan çalışmalarda hidrojen sülfür gazı açığa çıkar. Bu alanlar genel olarak aşağıdaki gibi örneklenebilir.
- Sıvı gübre doldurma, boşaltma işleri
- Kauçuk, plastik, viskon ve şeker imalatı işleri,
- Havagazı fabrikaları, rafineriler, petrol havzalarında,
- Kok fırını ile ilgili işler,
- Doğal gaz arıtma,
- Doğal gaz bacalarında çalışma (ham gaz),
- Biyogaz çalışmaları,
- Kanalizasyon çalışmaları.
Hidrojen Sülfür Zehirlenmesi Belirtileri
Hidrojen sülfür gazı, herkes tarafından algılanabilen, çürük yumurta kokusuna sahiptir. Ancak, koku alma hissi güvenilir bir uyarıcı değildir, çünkü bu gaza maruz kalındığında, koku alma duygusu kısa süre içinde yitirilir.
Hidrojen sülfür gazına maruz kalındığında, bilinç kaybı yaşamadan önce aşağıdaki belirtiler görülür. Ancak bu belirtiler görüldüğünde kişi hidrojen sülfür gazına maruz kaldığını anlamakta güçlük çekebilir çünkü hidrojen sülfür aynı zamanda bilinç ve mukayese mekanizmasını da etkileyecektir.
- Bilinçsizlik,
- Spazmlar,
- Baş ağrıları,
- Uyuşukluk,
- Kusma,
- Huzursuzluk,
- İşitme ve koku alma bozuklukları.
Hidrojen sülfür gazı, belirtiler üzerinden değil teknolojik algılama cihazları ile tespit edilerek bu belirtiler ortaya çıkmadan önüne geçilmesi gereklidir.
Hidrojen Sülfür Zehirlenmesi Nasıl Önlenir ?
Mevcut H2S gazının miktarını ölçmek için en isabetli yöntem
h2s gaz dedektörü kullanarak yapılan ölçümlerdir. Bir ortamda hidrojen sülfür gazının açığa çıktığı şüphesi varsa, çalışanların bu alana girişine izin verilmeden önce gazın konsantrasyonu tam olarak ölçülmelidir.
Hidrojen sülfür gazı konsantrasyonunun kabul edilebilir sınırların üstünde bulunması halinde uyarı yapılarak çalışanların alandan uzaklaşması ve havalandırma yolu ile hidrojen sülfür gazının uzaklaştırılması gereklidir.
Uyarı ve havalandırma sistemlerinin hidrojen sülfür dedektörü ile entegre olarak otomatik çalışması etkili bir koruma yöntemidir.
Hidrojen sülfür gazı açığa çıkma riski bulunan yerlerde önceden belirlenen yeterli sayı ve büyüklükte güvenli toplanma alanı ve bu alanlarda yeterli sayıda suni solunum cihazı olmalıdır.
Hidrojen sülfür gazı açığa çıkma riski olan yerlerde tüm çalışanlar kapalı alanda çalışma konusunda eğitim almış ve daha önceden tatbikat yapmış olmalıdır.
Hidrojen Sülfür Zehirlenmesi Tedavisi
Hidrojen sülgür gazına maruz kalan kişilerin derhal h2s bulunan alandan uzaklaştırılması ve hidrojen sülfürden arındırılması gereklidir. Bu ilk adım tedaviler yeterli gelmediği durumlarda ise aşağıdaki bazı tıbbi tedavi yöntemleri uygulanır.
- Hiperbarik oksijen tedavisi
- Nitrit tedavisi
- Kobalamin tedavisi
- Bikarbonat ve glikoz tedavisi
Hidrojen Sülfür Taşıma ve Depolama Yöntemleri
Hidrojen sülfür gazı, sarı renkli gaz tüpleri ile taşınır. Hidrojen sülfür tüpleri taşınmadan önce yetkili mühendisler tarafından gaz tüplerinin muayeneleri yapılmış ve taşımaya uygun oldukları belgelenmiş olmalıdır.
Taşıma yapan çalışanların tamamının hidrojen sülfür hakkında eğitim almış olmaları ve kişisel koruyucu donanım kullanmaları gereklidir.
Hidrojen sülfür taşıma işi sırasında asla tek başına çalışma yapılmamalıdır. Ayrıca tüplerin yakınında sigara içilmesi de önlenmelidir.
Kıvılcım, açık alev, sıcak yüzeyler ve statik elektrik gibi ısı ve tutuşma kaynaklarını ortadan kaldırın.
Hidrojen sülfür, serin, kuru, sıcaklık kontrollü, iyi havalandırılmış, doğrudan güneş ışığı almayan, ısı ve tutuşma kaynaklarından uzakta, yanıcı ve yanıcı maddelerden arındırılmış yangına dayanıklı bir alanda depolanmalıdır.
Bu içerik İsgnedir.com yazarı tarafından oluşturulmuştur. İsgnedir.com`un belirtmiş olduğu “İçerik Kullanım İzinleri”ne bağlı kalmak kaydıyla kullanabilirsiniz.