Statik elektrik yani diğer adıyla durgun elektrik, iki maddenin birbirine sürtünmesi veya temas edip ayrılması sonucunda oluşan enerji olarak tanımlanabilir.
Statik elektrik, günlük hayatta birçok yerde kaşımıza çıkar. Örneğin, bulutların birbirine değmesi ile yıldırım oluşur. Yolda yürürken üzerimizde ve giysilerimizde statik yüklenme oluşur. Giysileri üzerimizden çıkarırken bu statik elektrik yükünü çıkan seslerden de fark edebiliriz.
Başka biri ile tokalaştığınızda hissettiğiniz elektrik akımı statik elektriğe bir örnektir.
Statik Elektrik Neden Olur
Çalıştığımız veya yaşadığımız ortamdaki birçok malzeme ile temas halinde olmamız, malzeme üzerindeki yükleri üzerimize çekmemize neden olur.
Ayrıca birbirine temas eden iletken ve yalıtkan maddeler, elektrikli cihazlar da statik elektrik oluşan alanlardır. Evlerde halılar ve perdeler statik elektrik oluşan yerler arasindadir.
Bunların yanında hareketli bazı sıvılar da statik elektrik oluşturabilir. Özellikle yakıt tankerleri bu nedenle statik elektrik oluşan alanlardır.
Yani günlük hayatta çok fazla alanda statik elektrik oluşabilir.
Statik Elektrik Zararları
Statik elektrik, görünmeyen veya zararsız gibi görünen bir elektrik türü olarak düşünülür. Ancak statik elektrik oldukça büyük zararlara neden olabilmektedir.
Statik elektrik, insan vücudunda gerginlik, huzursuzluk, asabiyet ve sinirlilik gibi etkilere neden olur. Bu açıdan baktığımızda statik elektriğin insan vücuduna olumsuz etkileri olduğunu söylemek mümkündür.
Ayrıca kullandığımız tüm elektronik cihazlar statik elektrik yükünden etkilenirler. Birçok hassas elektronik cihaz binlerce volt statik elektrik ile yüklendiğinde bozulacaktır.
Statik elektriğin zararları arasında en tehlikeli olanı kesinlikle patlayıcı ortamlardaki etkileridir. Havada patlayıcı gaz, yakıt buharı veya patlayıcı toz bulunan ortamlarda statik elektrik patlama riski oluşturur.
Benzin istasyonlarında araçlara yakıt dolumu yapılırken veya yakıt tankerlerinin dolum veya boşalması sırasında statik elektrik nedeniyle zaman zaman patlama meydana gelebilmektedir.
Statik Elektrik Nasıl Önlenir ?
Statik elektrik nedeniyle ortaya çıkabilecek tehlikeler, statik elektrik oluşumunu önleyerek veya statik elektriği güvenli şekilde ortamda uzaklaştırarak ortadan kaldırılabilir.
Antistatik Malzeme Kullanmak
Statik elektrik oluşmasını önlemek için antistatik malzemeler kullanılmalıdır. Antistatik malzemeler genellikle karbon içeren plastik malzemeler olup statik elektrik oluşumunu önlerler.
Çalışma alanlarında antistatik malzeme kullanımı antistatik iş ayakkabısı, antistatik paspas, antistatik eldiven, antistatik elbise veya antistatik el aletleri kullanımı şeklinde olabilir. Burada temek mantık, sürtünme nedeniyle oluşacak statik elektrik yükünü ortadan kaldırmaktır.
Topraklama
Statik elektrik risklerini ortadan kaldırmanın en kolay yolu topraklama yapmaktır. Topraklama hattı ile cihaz ve araçlarda biriken statik elektrik toprağa aktarılır. Böylece elektrik arkı oluşması sonucunda patlama riski önlenir.
Elektrikli cihazların tamamında mutlaka topraklama yapılmalıdır. Ayrıca elektrikle çalışmayan ancak elektrikli veya hareketli nesnelere temas eden parçalar da statik elektriğe karşı gövde topraklaması yapılmalıdır. Bu sayede ekipmanın gövdesinde biriken durgun elektrik, toprağa aktarılıp nötr hale getirilir.
Topraklama, özellikle yanıcı ve parlayıcı sıvıların bulunduğu ortamlarda çok önemlidir. Akaryakıt istasyonlarında mutlaka yakıt giriş ağızları ile pompalar topraklanmalıdır. Ayrıca akaryakıt tankerleri de zincir yardımıyla yere temas ederek topraklama yapılır.
Hassas elektronik cihazlarla çalışan kişiler ise vücutta biriken statik elektriği boşaltmak için kendilerini topraklama yapmaları gereklidir. Bu da topraklama bileziği ile yapılır.
Topraklama bileziği, bileğe takıldıktan sonra bir iletken kablo ile topraklama yapılmış metal bir zemine bağlanmalıdır.
Suyla temas etmek de statik elektrik yükünün azalmasına neden olur. Denize girmek hem su ile temas hem de ıslak kuma basarak topraklama yapmamız nedeniyle insan vücudundaki statik elektriği boşaltmanın en iyi yolları arasındadır. Toprakta çıplak ayakla yürümek de statik elektriği alır.
Paratoner
Yüksek binalara veya metal miktarı fazla olan yapılara paratoner tesisatı kurulmalıdır. Paratoner, doğada gözle görülen en büyük statik elektrik akımı olan yıldırımı toprağa aktarıp tehlikeli olmasını önleyen sistemlerdir.
