Kurşun zehirlenmesi yani plumbizm, kandaki kurşun miktarının yüksek seviyelere çıkması sonucunda meydana gelen ve kalıcı sağlık sorunları veya ölümcül sonuçlara yol açabilecek ciddi bir tıbbi durumdur. Zehirlenmeye neden olacak miktarda kurşunun kanda birikmesi genelde uzun zaman alır.
Çocuklar, cisimleri veya bunlara dokunduktan sonra parmaklarını ağızlarına götürmeyi sevmeleri nedeniyle kurşun zehirlenmesine daha yatkındır. Kurşun zehirlenmesi fiziksel ve zihinsel problemlere yol açabilir, bu da çocukların sinir sistemi ve beyinsel gelişimi henüz tamamlanmadığı için çok tehlikelidir.
Yetişkinlerde vücuda alınan kurşunun %5-10’u emilir ve çok az kısmı vücutta kalırken, çocuklarda yaklaşık % 40-50’si emilir, % 20-25’i vücutta kalır. Bu nedenle 6 yaşına kadar çocuklarda kurşun alımına bağlı kurşun zehirlenmesi riski yüksektir.
Kurşun Nedir?
Kurşun çevrede ve doğada yaygın bulunan yumuşak, aşınmaya dayanıklı ancak zehirli bir metaldir. Kurşun elementi binlerce yıldır insanlar tarafından kullanılmaktadır.
Kurşun ve bileşikleri 8000 yılı aşkın bir süredir boru, oluk, tabak, para ve boya, dekoratif nesnelerin süslenmesi, kaselerin parlatılması ve kozmetik gibi birçok alanda kullanılmış, çeşitli gıda maddelerine, onları daha tatlı hale getirmek için katılmıştır.
Geçmişte sık kullanıldığı alanlarda kullanımı çoğunlukla yasaklanmış olmasına rağmen yine de çok fazla sayıda endüstri dalında ve çeşitli hobilerde kullanılmaktadır.
Kurşunun Zararları
Kurşun, kan ve sinir hücreleri üzerinde olumsuz etkileri bulunan zehirli bir maddedir. Bu nedenle sağlık açısından büyük önem taşımaktadır. Hipokrat yazıtlarında görüldüğü üzere kurşunun zararlı etkileri milattan önceki dönemlerde bile bir sağlık sorunu olarak görülmektedir.
Düşük dozlarda kurşun alımında olumsuz etkiler fark edilmeyebilir. Ancak yüksek miktarda veya düzenli kurşun alımında insan vücudu üzerindeki zararları gözle görülür seviyeye gelir.
Kurşun zehirlenmesinin zararları arasında en sık görüleni anemi yani kansızlık olmaktadır. Kandaki kurşun miktarı 40 µg/dL seviyesini geçtiğinde hemoglobin sentezi azalarak anemi meydana gelir.
Kurşun ile çalışanlarda görülen yüksek kurşun maruziyeti nedeniyle ağır metal zehirlenmesi durumları meslek hastalığı olarak değerlendirilebilir.
Çocuklarda kandaki kurşun oranı artması felç, zeka geriliği, büyüme ve gelişmede yavaşlama gibi temel sağlık sorunlarına yol açar.
Kurşun’un zararları genel olarak aşağıdaki gibi sıralanabilir;
- Hipertansiyon
- Eritrosit yapımında bozulma ve azalma
- İşitme kaybı
- Kan basıncı artması
- Böbrek rahatsızlıkları
- Sinir sistemi hastalıkları
- Anemi
- Yaşam süresinin kısalması
- Koma
- Ölüm
Çocuklarda ise yukarıdaki zararlara ek olarak çok düşük kurşun miktarında bile;
- IQ düşüklüğü
- Büyüme durması
- Beyin hücre bozulması
- Erken doğum, düşük
gibi etkiler görülebilir.
Kurşundan Korunma Yolları
Kurşun maruziyeti ve kurşun zehirlenmesi durumlarına karşı çeşitli önlemler alınarak kandaki kurşun miktarı en düşük seviyelerde tutulabilir.
Öncelikle toplumsal olarak kurşun maruziyetini azaltacak önlemler alınmalıdır. Kurşun içerikli ürünlerin kullanılması sınırlandırılmalı, gerekiyorsa tamamen kaldırılmalıdır.
Evlerde kullanılan kaplar, boyalar, su tesisatındaki borular kurşun içermemelidir.
Topraktan ve gıdalardan gelen kurşun alımını azaltmak için gıdalar iyice yıkanarak tüketilmeli, eller sık sık yıkanmalı ve tırnaklar kısa kesilmelidir.
Çocukların beslenmesine dikkat edilmelidir. Özellikle çinko, demir, protein ve vitaminler açısından zengin beslenmeleri sağlanmalıdır.
Özellikle çocuklarda kurşun döktürmek gibi davranışlardan kaçınılmalıdır.
Kurşun ile ilgili işlerde çalışanların, iş sırasında gerekli önlemleri almış olmaları çok önemlidir. Kurşun ile yapılan çalışmalarda kurşun buharına maruziyet en aza indirilmeli, gerekli kişisel koruyucu donanım kullanılmalı, kurşun buharı ve dumanı filtre edilerek havaya salınmalıdır.
Kurşun ile ilgili işlerde çalışanlar mutlaka iş kıyafetlerini korunaklı bir alanda çıkarmalı ve temiz kıyafetler giymelidir.
Düzenli olarak kanda kurşun analizi yapılmalıdır. Ağır metal testi yapan hastaneler bu konuda isabetli analizler yapmaktadırlar.
Kurşun Zehirlenmesi Belirtileri
Kurşun zehirlenmesi akut veya kronik olarak görülebilir. Akut yani hızlı ilerleyen türde zehirlenmeler yüksek dozda kurşun maruziyeti sonucunda, kronik zehirlenmeler ise uzun sürede meydana gelen durumlardır.
Kurşun zehirlenmesi belirtileri, çocuklar ve yetişkinlerde farklı şekilde ortaya çıkar. Çocuklarda kurşunun etkileri daha fazla görülmektedir.
Çocuklarda Görülen Belirtiler
- Öğrenme güçlüğü
- Büyüme ve gelişmede gecikme
- İştah kaybı ve zayıflama
- Sinirlilik hali
- Yorgunluk
- Kabızlık
- Kusma
- Duyma kaybı
- Karın ağrısı
Yetişkinlerde Görülen Belirtiler
- Ruh hali bozuklukları
- Hafıza kaybı
- Zihinsel gerileme
- Baş ağrısı
- Kas ve eklem ağrıları
- Kabızlık
- Karın ağrısı
- Yüksek tansiyon
- Hamile kadınlarda düşük ya da erken doğum
- Erkeklerde sperm sayısında anormal azalma
Kurşun Zehirlenmesi Kaynakları
Dünya Sağlık Örgütü (WHO) tavsiyesine göre kandaki kurşun oranı 0 olmalıdır. Kandaki kurşun oranı çeşitli nedenlerle artmaktadır.
Kandaki kurşun oranı sıfır olmalıdır.
Dünya Sağlık Örgütü
Endüstrileşmenin sonucu olarak mesleki olarak kurşun ile ilişkisi bulunmayan kişiler bile kurşuna maruz kalırlar. Ülkemizde çeşitli dönemlerde yapılan araştırmalar kandaki kurşun oranı yüksek seviyelerde olan bölgeler olduğunu ortaya çıkarmıştır.
Kurşun hava, su, gıdalar, toprak, anneden bebeğe, ilaçlar ve kozmetik ürünler aracılığıyla insan vücuduna alınır.
Solunum en önemli kurşun alınma yoludur. Havaya karışan kurşun buharı ve kurşun dumanı solunarak akciğerler aracılığıyla kana karışır ve kandaki kurşun oranı yükselir.
Günlük şehir hayatında kurşunlu benzin, sigara dumanı ve kurşunlu boyalar nedeniyle havada önemli miktarda kurşun bulunmaktadır.
Yetişkinlerde en çok görülen zehirlenme nedeni, iş yerinde fazla kurşuna maruz kalmadır. İş yerindeki; askeri mühimmat, radyasyon kalkanları, ağız ve diş için x-ray makinelerinde kullanılan filmler, sıhhi tesisat malzemeleri, doğum öncesi kalp hızı monitörü, bazı cerrahi ekipmanlar, seramik kaplamalar, jet motorları ve devre kartları gibi ürünler kurşun içermektedir.
Akü üretimi ve tamiri yapanlar, plastik ve kauçuk üreticileri, ateşleme eğitmenleri, pil geri dönüşümcüleri ve üreticileri, cam üreticileri, oto tamirciler, kaynakçılar, madenciler, matbaa işçileri, bakır ve çinko içeren cevher işleme yapanlar ve boya üretim işçileri kurşun zehirlenmesi yaşama ihtimali yüksek çalışanlardır.
Kurşun miktarın fazla olan toprakta yetişen besinlerin tüketilmesi, kurşun miktarı fazla olan suların tüketilmesi ve gıdalar üzerinde kullanılması da kurşun zehirlenmesine sebep olabilen etkenlerdendir.
Kurşunlu benzin ve kurşunlu boyalar çocukların kurşun zehirlenmesi yaşamasının en önemli nedenlerindendir.
Kurşun Zehirlenmesi Nasıl Tedavi Edilir?
Kurşun zehirlenmesi tedavisinde kurşun kaynağının yok edilmesi ilk adım olmalıdır. Eğer kaynak yok edilemiyorsa kurşuna maruz kalma oranını en aza indirmek için çalışmalar yapılmalıdır.
Vücuttaki kurşunun atılması için EDTA adı verilen bir ilaç kullanılması da yaygın bir tedavi yöntemidir. Genelde kanında belli bir değerden yüksek kurşun görülen yetişkinlere bu tedavi uygulanır.
Bunların yanında demir ve kalsiyum içeren doğal ürünlerin tüketilmesi de kurşun zehirlenmesini önlemek için faydalıdır.
Çocuklarda sağlıklı ve yeterli beslenme kurşun emilimini azaltacağından kurşun zehirlenmesine karşı alınacak koruma önlemlerinin başında sağlıklı beslenme gelmelidir.
Kandaki kurşun oranınız yüksek ise veya kurşun zehirlenmesi belirtilerinden bir veya birkaç tanesi görülüyorsa doktorunuza danışmanızı öneririz.
Bu içerik İsgnedir.com yazarı tarafından oluşturulmuştur. İsgnedir.com`un belirtmiş olduğu “İçerik Kullanım İzinleri”ne bağlı kalmak kaydıyla kullanabilirsiniz.