Topraklama, insanların elektrik tesisatında meydana gelen elektrik kaçaklarından zarar görmesini önleyen basit bir güvenlik sistemidir. Günlük hayatta evimizde ve çalışma alanlarında bir çok cihaz elektrik ile çalışmaktadır. Elektrikli cihazlarda meydana gelebilecek elektrik kaçakları, bir iletken yardımı ile toprak üzerine aktarılarak insanların zarar görmesi önlenmiş olur.
Topraklama, ayrıca elektrikli cihazların düzgün çalışmasını sağlayan bir önlemdir. Bu sayede sadece elektrik kaçağı değil gerektiği gibi çalışmayan bir elektrikli alet nedeniyle oluşabilecek tehlikelere karşı da insanları korumuş olur.
Topraklama Nasıl Çalışır ?
Elektrik akımı genel olarak en kolay ilerleyebileceği yol üzerinden hareket etme prensibine sahiptir. Yani en kısa yoldan ve direnci en düşük iletken üzerinden hareket etmek ister.
Elektrikli cihazlarda meydana gelen yalıtım hataları sonucu oluşan kaçak elektrik, insan vücuduna temas ettiğinde iyi bir iletken olan insan vücudu üzerinden hareket eder. Bunun sonucunda da elektrik çarpması olayı meydana gelir.
Ancak direnci insan vücuduna göre çok daha düşük olan alternatif bir yol yani topraklama hattı olması durumunda kaçak elektrik bu hat üzerinden toprağa aktarılarak elektrik çarpması riskine karşı koruma sağlanmış olur.
Topraklama Nasıl Yapılır ?
Topraklama, bir iletken yardımı ile ana elektrik tesisatının veya elektrikli aletin toprağa bağlanması şeklinde yapılır. Basit olarak topraklama tesisatı yapmak için elektrikli cihazlardan toprağa gömülen iletken bir çubuk veya levhaya kablo ile bağlantı yapılmalıdır.
Topraklama sistemleri tasarlanırken, amaca uygun topraklama direnci hesaplanarak buna göre seçilmiş topraklama çubuğu toprağın içine gömülür. Topraklama çubuğu levha, kazık veya farklı şekillerde olabilir. Topraklama çubuğu olarak tercihen bakır levha kullanılır.
Toprağa gömülen çubuk veya levha topraklama kablosu ile elektrik tesisatına bağlanır. Topraklama kablosu standart olarak sarı-yeşil renkli kablodur.
Topraklama kablosu, elektrik tesisatı içinde tüm cihazlara bağlı olmalıdır.
Topraklama Çeşitleri
Topraklama çeşitlerini amacına göre 3 farklı şekilde sınıflandırılabilir:
Koruma Topraklaması
Koruma topraklaması, bir elektrik kaçağı anında insanları ve diğer canlıları elektrik çarpmasına karşı korumak için yapılan topraklama çeşididir. İnsanların temas etmesi beklenen bütün elektrikli aletler ve metal yüzeyler koruma topraklaması ile koruma altına alınmalıdır.
koruma topraklaması elektrik prizleri, elektrikli motorlar, elektrikli cihazların metal bölümleri gibi alanlarda yapılmalıdır.
Koruma topraklaması için ölçülen toprak direnci 5 ohm altında olmalıdır.
İşletme Topraklaması
Elektrik hattında bulunan elektrik devrelerinin meydana gelebilecek aşırı gerilimler sonucu işlevlerini yitirmesi riskine karşı yapılan topraklama türüne işletme topraklaması denir. İşletme topraklaması, elektrik tesisatında olması beklenen akım değerine göre yapılması gerekir. İşletme topraklaması yapılan bölgede topraklama direnci 2 ohm altında olmalıdır.
Fonksiyon Topraklaması
Fonksiyon topraklaması özel bir amaca veya ekipmana yönelik yapılan topraklama çeşididir. Yıldırıma karşı koruma, asansör sistemleri gibi özel topraklama sistemleri fonksiyon topraklaması olarak tanımlanır.
Fonksiyon topraklaması için topraklama direnç değeri 10 ohm altında olmalıdır.
Topraklama Ölçümü Nasıl Yapılır ?
Topraklama sistemleri, çeşitli nedenlerden dolayı zaman içinde işlevini yitirebilir veya istenen direnç değerlerini sağlamayabilir. Bu gibi durumlarda topraklama tesisatı yeterli koruma sağlamaz.
İş güvenliği açısından elektrik risklerine karşı yeterli koruma sağlanması amacıyla düzenli olarak topraklama ölçümü yapılmalıdır.
Topraklama ölçümü, topraklama ölçüm cihazı yardımı ile hassas şekilde yapılabilir. Topraklama ölçümü sonucunda bulunan direnç değerleri, hesaplanan değerler ile karşılaştırılarak topraklama ölçüm raporu hazırlanır. Topraklama ölçümü yapan firmalar, yetkili elektrik mühendisi ile toprak ölçümü yaparak bir rapor halinde müşterilerine verirler.
Topraklama Ölçümü Kaç Olmalıdır ?
Topraklama ölçümü sonuçları her tesisatın özelliklerine göre farklılık gösterecektir. Topraklama ölçümü değerleri, elektrik mühendisi tarafından hesaplanmalı ve ölçülen değerler ile kıyaslanmalıdır.
Normal şartlarda en yüksek topraklama ölçümü sonuçları fonksiyon topraklaması 10 ohm, işletme topraklaması 2 ohm ve koruma topraklaması 5 ohm değerlerinde olmalıdır.
Ne Sıklıkla Topraklama Ölçümü Yapılır ?
Topraklama ölçümü, Elektrik Tesisi Topraklama Yönetmeliği, Elektrik İç Tesisleri Yönetmeliği, İş Ekipmanlarının Kullanımı Sağlık ve Güvenlik Şartları Yönetmelik ve İşyeri Bina ve Eklentilerinde Sağlık ve Güvenlik Önlemlerine İlişkin Yönetmelik kapsamında alınması gereken elektrik önlemleri arasındadır.
Bu yönetmelikler kapsamında elektrik tesisatı topraklama ölçümü en geç yılda 1 defa yaptırılmalıdır. Ayrıca hareketli elektrikli cihazlar için 6 ayda 1 yapılması zorunludur.