Basınçlı kaplar yoğun olarak endüstriyel alanlarda kullanılan ancak günlük yaşamımızı kolaylaştıran birçok sistemin içinde bulunan ekipmanlardır.
Hayatımızın neredeyse her noktasına temas eden bu ekipmanlar gerekli önlemler alınmaması durumunda büyük yangın ve patlamalar sonucunda mal ve can kayıplarına neden olacak kadar tehlikeli ekipmanlardır.
Basınçlı kaplarda alınması gereken iş güvenliği önlemlerini incelemeden önce basınç kavramı ve basınçlı kap tanımını doğru anlamak çok önemlidir.
Basınçlı Kaplar Nelerdir
Basınç, bir yüzey üzerine etkide bulunan dik kuvvetin, birim alana düşen miktarı olarak tanımlanır.
Basınçlı kap ise; iç basıncı 0,5 bardan büyük olan ekipmanlardır. Kap, içine gaz veya sıvı doldurmak için tasarlanmış ve birden fazla hazneden oluşabilen ekipman bölümüdür.
Basınçlı kaplara örnek vermek gerekirse;
- Kazanlar,
- Kompresörler,
- Gaz tankları veya tüpleri,
- Asetilen tankları ve tüpleri,
- Buhar ve sıcak su kapları,
- Basınçlı asit tankları,
gibi ekipmanlar basınçlı kap olarak kabul edilir.
Bu bölümde sık sorulan bir soruya da cevap vermekte fayda var. Evlerimizde kullandığımız doğalgaz kombileri, içindeki su basıncı 3 bar seviyesine kadar yükselebildiğinden basınçlı kap olarak değerlendirilebilir. Ancak basınçlı gaz içermediklerinden dolayı şiddetli patlama ihtimalleri düşüktür.
Basınçlı Kaplardaki Tehlikeler Nelerdir?
Basınçlı kaplar, hem kullanım amaçları hem de fiziksel özelliklerinden kaynaklanan bazı tehlikeler barındırırlar.
Bu tehlikelerin başında elbette basınç gelir. Yüksek basınç, patlamaya neden olarak ekipman veya yapı parçalarının çok uzak mesafelere kontrolsüz şekilde fırlamasına neden olabilir. Bununla beraber basınçlı kap içindeki yüksek sıcaklıktaki su, buhar veya zararlı kimyasal maddelerin kontrolsüz şekilde yayılmasına neden olur.
Basınçlı kaplar, bulundukları alanlar itibariyle yangın riski de taşırlar. Özellikle ısı üretme veya ısıyı iletme amaçlı kullanılan basınçlı kaplar, yanıcı sıvı veya gazlarla aynı ortamda bulunduğundan yangın veya alevli patlamalara neden olabilir.
Basınçlı Kaplarda Alınacak Tedbirler
Basınçlı kapların taşıdığı tehlikelere karşı çeşitli iş güvenliği önlemleri alınarak oluşturabileceği risklerin önüne geçmiş veya etkilerini hafifletmiş olmak mümkündür.
Basınçlı kaplar, daha yapıların tasarım aşamasından itibaren ayrı ve diğer kişi veya ekipmanlardan olabildiğince uzak alanlarda konumlandırılmalıdır. Böylece hem basınçlı kapların dış etkiler nedeniyle yangın, patlama vb. durumlara neden olması önlenebilir hem de olası durumlarda çevrenin en az şekilde etkilenmesi sağlanır.
Bu önlemleri önleyici ve sınırlandırıcı önlemler olarak iki bölüme ayırabiliriz.
Önleyici Tedbirler
Basınçlı kaplar, mutlaka basınçlı kaplar konusunda eğitimli ve yetkili kişiler tarafından kullanılmalıdır. Basınçlı kapları, temel iş güvenliği prensipleri ve kullanma talimatına uygun kullanmak, bu ekipmanlar ile ilgili kaza yaşanma ihtimalini son derece azaltacaktır.
Basınçlı kapların kullanma talimatı, iş güvenliği talimatı ve uyarı levhaları, basınçlı kapların bulunduğu alanın girişinde ve kolay görülebilir alanlarda bulunmalıdır.
Bütün iş ekipmanlarında olduğu gibi basınçlı kapların da yönetmelik ve standartlarda belirtilen sürelerde periyodik muayene yapılması gereklidir. Muayene sonucunda yetersiz olduğu tespit edilen alanların en kısa sürede uygun hale getirilmesi veya ekipmanın tamamen kullanım dışı bırakılması gerekir.
Basınçlı kapların bulunduğu ortamda yanıcı, patlayıcı veya gereksiz malzeme bulunmamalıdır.
Basınçlı kaplar, temiz hava akışı sağlanmış alanlarda bulunmalıdır. Hava filtresi varsa düzenli aralıklarla kontrol edilerek temizlenmesi gerekir.
Basınçlı kaplar, titreşimlerin bağlantılarına zarar vermemesi için uygun şekilde yere sabitlenmelidir.
Basınçlı kaplarda, basınç ayarı ve ayarlanan basınçta duran sistemler olmalıdır. Bu sayede istenmeyen basınç seviyelerine çıkması önlenerek patlama riski ortadan kaldırılmış olur.
Basınçlı kaplar arasında çekvalf adı verilen mekanik kontrol elemanları bulunmalıdır. Bu kontrol parçaları, basınçlı ekipmanlar arasında istenmeyen gaz veya sıvı akışını önlemektedir.
Tüm basınçlı kaplarda gövde topraklaması yapılmalı veya elektrik hattında kaçak akım rölesi bulunmalıdır.
Basınçlı kapların bulunduğu kapalı alanlarda elektrik tesisatı exproof özellikte olmalıdır.
Basınçlı kapların üzerinde emniyet supapları, basınç, sıcaklık ve su göstergeleri gibi parçalar eksiksiz bulunmalıdır. Basınçlı kaba ait bilgiler üzerindeki etikette yazmalıdır.
Sınırlayıcı Tedbirler
Basınçlı kaplar, olası bir patlamada çalışanlara ve çevreye zarar vermeyecek şekilde işletme dışında veya çalışanların bulunduğu aşandan uzakta olması gerekmektedir.
Basınçlı kaplar işletme içinde bulunmak zorundaysa, basınçlı kapların bulunduğu alanın üst katı boş olmalı, en az bir duvar daha az dayanıklı ve arkası boş olmalıdır. Böylece olası bir patlama sırasında enerji zayıf olan duvardan dışarı atılarak boş alana etki edecektir.
Basınçlı kapların bulunduğu alanda gerekli otomatik yangın söndürme ve algılama sistemleri bulunmalıdır.
Bu içerik İsgnedir.com yazarı tarafından oluşturulmuştur. İsgnedir.com`un belirtmiş olduğu “İçerik Kullanım İzinleri”ne bağlı kalmak kaydıyla kullanabilirsiniz.