Şarbon, otla beslenen koyun, keçi, sığır ve deve gibi memeli hayvanlarda görülen bir hastalık olup Bacillus Anthracis adlı bakteri tarafından meydana gelmektedir.
Şarbon hastalığı, genel olarak hayvancılıkta ileri tekniklerin ve hijyen kurallarının uygulanmasında eksiklikler olan Asya, Afrika ve Güney Amerika gibi bölgelerde daha fazla görülmektedir. Ülkemizde de Doğu Anadolu bölgesinde ilkel şartlarda hayvancılık yapılan yerlerde halen gözlenmektedir.
Şarbonun Belirtileri Nelerdir ?
Şarbonun belirtileri 1-14 gün içinde kendisini gösterebilir. En önemli belirtisi vücut sıcaklığının yükselmesi, dalağın şişmesi, kanın koyu renk alması ve pıhtılaşmaması tipik belirtilerdir.
Belirtiler görüldüğünde hiç vakit kaybetmeden en yakın sağlık kurumuna başvurmak hayati açıdan önemlidir.
Şarbon Nasıl Bulaşır ?
Şarbon hastalığına neden olan şarbon bakterisi insanlara doğrudan veya dolaylı yollardan bulaşabilir. Şarbon bakterisi sporları yaklaşık 160 derece sıcaklıklara kadar hayatta kalıp işlevini koruyabilir. Bu nedenle hastalık oluşturma potansiyelini uzun yıllar korur.
Şarbon bakterisi, hayvan derisi, hayvan postu veya yününe temas eden, şarbon sporu bulaşmış etlere dokunan, bu etleri tüketen ve şarbon bakterisi sporu soluyan kişilerde görülebilmektedir.
Risk grupları olarak incelersek;
- Hayvancılıkla uğraşanlar
- Besiciler
- Veterinerler
- Kasaplar
yüksek şarbon riski altında bulunmaktadır.
Şarbon üç farklı yolda bulaşmaktadır. Bunlar ;
Deri Şarbonu
Şarbon hastalığı bulaşma yolları arasında temas ile bulaşma %95’lik oran ile büyük çoğunluğu oluşturur. İnsanların, şarbon bakterisi taşıyan hayvanın kendisine veya hayvanın bu bakterileri bulaştırdığı yere veya malzemelere temas etmesi sonucu deride meydana gelen şarbon hastalığı türüne deri şarbonu adı verilmektedir.
Şarbon bakterisi, derideki kesik, çatlak veya açık yaradan içeri girerek insan vücudunda yerleşerek 1-14 günlük süre içinde belirtilerini göstermeye başlar.
Deri şarbonu belirtileri önce kızarıklık ve kabarıklık daha sonra da deride kabarcık şeklinde gelişir. İlk belirtilerden bir kaç gün sonra kabarcıkların orta bölümü siyahlaşmaya başlar ve halk arasında kara çıban olarak da adlandırılan hali alır. Deri şarbonu hastalığının en önemli özelliği ise ağrısız olmasıdır.
Bağırsak Şarbonu
Bağırsak şarbonu, şarbon bakterisi bulaşmış etlerin iyi pişirilmeden yenmesi sonucu meydana gelen şarbon türüdür. Bağırsak şarbonu, yaklaşık %50 oranda ölümle sonuçlanmaktadır.
Hastalığın belirtileri ateş, ishal, karın ağrısı ve kusma ile başlar.
Akciğer Şarbonu
Akciğer şarbonu, şarbon bakteri sporlarının veya şarbon bakterisi bulunan hayvanın kıl tüyünün solunması sonucu akciğerlerin etkilenmesiyle meydana gelen şarbon türüdür.
Akciğer şarbonu ilk başlarda soğuk algınlığına benzer belirtiler göstermekte ancak zaman içinde yüksek ateş, terleme, nefes darlığı birkaç gün içinde solunum yetmezliği nedeniyle ölüm ile sonuçlanır.
Şarbon Tedavisi
Şarbon hastalığı söz konusu olduğunda halk arasında en yaygın konu “şarbon’un tedavisi var mı ?” sorusudur. Şarbon hastalığı, erken teşhis edilmesi durumunda antibiyotik uygulaması ile tedavi edilebilmektedir. Ancak etkin tedavi için erken teşhis ve erken tedaviye başlamak çok önemlidir.
Şarbon hastalığı belirtileri görüldüğünde, şarbon riski taşıyan bir meslek grubunda iseniz veya şüphelendiğiniz bir et ürünü yediyseniz mutlaka en hızlı şekilde donanımlı bir sağlık kuruluşuna başvurmanız gereklidir.
Şarbon Nasıl Önlenir ?
Şarbon hastalığı, kaynağında alınacak önlemler sayesinde rahatlıkla önlenebilmektedir.
Öncelikle tüm ahır hayvanlarına şarbona karşı şarbon aşısı yapılmalıdır. Şarbon aşıları genellikle 6-12 ay süreyle bağışıklık sağlar.
Herhangi bir hastalık nedeniyle ölen hayvanlar en az 2 metre derinliğinde çukurlara gömülerek üzerine sönmemiş kireç atılmalıdır. Eğer hayvan şarbon hastalığı nedeniyle öldüyse yakılarak imha edilmesi gereklidir.
Şarbon sporlarının ortadan kaldırılması amacıyla ahırlar, kesimhaneler, kasaplar gibi yerler ve kullanılan tüm malzemeler dezenfekte edilmelidir. Bunun için %0.1 süblime, %5 asit fenik, %5 kresol, %5 kreolin veya diğer dezenfektanlardan yararlanılabilir.
Kişisel olarak da şarbon hastalığına karşı alınabilecek önlemler vardır. Bu önlemlerin başında et işleme işinde çalışanların et kesimi için gerekli kişisel koruyucu donanım kullanması gelir. Çiğ etin deriye temas etmesini ve bıçak kesiklerini önleyen iş eldiveni giymek gereklidir.
Evde çiğ et keserken de ete temas etmeyi önleyecek eldiven giyilmesi, et kesilen bıçakların çiğ olarak tüketilen gıdalara temas etmemesi gereklidir. Ayrıca şarbon bakterisinin 160 derece sıcaklığa kadar hayatta kalabilmesi nedeniyle kırmızı et ve süt ürünleri iyi pişirilerek tüketilmelidir.
Bunun için batırma tip termometre ile etin iç sıcaklığı ölçülerek tüketilebilir.
Şarbon hastalığı halk sağlığı açısından tehlikeli olmakla birlikte zamanında alınacak tedbirler ve veteriner hekim denetiminde yapılacak kesimlerde risk önemli ölçüde ortadan kalkar. Şarbon hastalığı görülmesi durumunda ihbar edilmesi zorunludur.