İş emniyeti analizi yani job safety analysis, yapılan işi belirli görevlere ayırarak her bir görevin tehlike ve risklerini analiz etmemize yardımcı olan bir risk değerlendirme yöntemidir.
İş emniyeti analizi yönteminde “iş” veya “görev” olarak tanımlanan aktiviteler belirli durumları ifade etmelidir. Örnek olarak “taşlama makinesi kullanmak” veya “patlak lastiği değiştirmek” gibi belirli işler ifade edilmelidir.
İş emniyeti analizi yöntemi geniş şekilde tanımlanmış “araç tamir etmek” gibi işler için uygulanabilir bir yöntem değildir.
İş Emniyeti Analizi Yönteminin Faydaları
Diğer tüm risk değerlendirme yöntemlerinde olduğu gibi iş emniyeti analizi yönteminin başlıca faydası tehlike ve risklerin ortadan kaldırılmasına yardımcı olmaktır.
Ayrıca gözleme dayalı bir risk değerlendirme yöntemi olması nedeniyle değerlendirenin bilgi ve tecrübesi belirleyici olmaz. Tehlike ve riskleri en güncel çalışma yöntemine göre belirleme imkanı sağlar. Ayrıca daha önce tanımlanmamış olan risklerin de tespit edilmesine fayda sağlar.
Gözleme dayalı olması nedeniyle çalışan katılımını sağlar. Risk değerlendirme yaparken işi yapan çalışanların da fikirlerine başvurmayı teşvik eder.
Çalışan katılımını sağlaması nedeniyle işyerinde isg kültürü ve çalışan bilincini yükseltir.
İş Emniyeti Analizi Adımları
İş emniyeti analizi dört temel adımda yapılır. Bunlar;
- Analiz edilecek faaliyetin belirlenmesi,
- Faaliyeti en küçük iş adımlarına kadar ayırma,
- Tehlikeleri belirleme,
- Alınacak önlemleri belirleme,
Hangi İşlerde İş Emniyeti Analizi Yapılır
Yapılan tüm işlerin, tehlike ve riskler yönünden değerlendirilmesi iş güvenliğinin temel prensibidir. Ancak bazı durumlarda, iş emniyeti analizi yapmak için gereken zaman ve kişi sayısı miktarından kaynaklanan pratik kısıtlamalar vardır. Diğer bir durum ise ekipman, hammadde, proses veya çevre değiştiğinde iş emniyeti analizi revizyon gerektirecek olmasıdır.
Bu nedenlerden dolayı, hangi işlerin iş emniyeti analizi yöntemi ile analiz edileceğini belirlemek gereklidir. Tüm işlerin analizi planlanmış olsa bile, bu adım en kritik işlerin önce incelenmesini sağlar.
Aşağıdaki koşullara uyan işler için öncelikli olarak iş emniyeti analizi yapılabilir;
- İş kazası ve hastalık oranı yüksek olan işler,
- Daha önceki kaza olmasa bile, ağır yaralanma, sakatlanma hastalıklara neden olma potansiyeli olan işler,
- Basit bir insan hatasının ciddi bir kazaya veya yaralanmaya neden olabileceği işler,
- İşyerinde yeni olan veya süreçlerde ve prosedürlerde değişiklik yapılan işler,
- Yazılı talimat gerektirecek kadar karmaşık işler.
İş Nasıl Adımlara Ayırılır
İş emniyeti analizi yapılacak faaliyet veya görev seçildikten sonra, bir sonraki aşama işi adımlara ayırmaktır. Bir iş adımı, işi ilerletmek için gereken işlemin her bir parçası olarak tanımlanır.
İş emniyeti analizi yaparken iş adımlarını çok genel belirlememek için özen gösterilmelidir. Diğer yandan eğer iş adımları çok ayrıntılı belirlenirse, çok fazla adım olacak.
Temel bir kural olarak, çoğu işin on adımdan daha az bir sürede tanımlanabilmesi beklenebilir. Eğer işi tamamlamak için daha fazla adım gerekiyorsa, işi her biri ayrı iş emniyeti analizine sahip iki bölüme ayırmak veya uygun olduğunda adımları birleştirmek isteyebilirsiniz.
İşi adımlarına ayırırken doğru sıra ile belirlemek çok önemlidir.
Örnek olarak, patlak lastiği değiştirme işini adımlara ayıralım.
| İş Adımları (sırayla) | Potansiyel Tehlikeler | Önlemler |
| Aracı park et | ||
| Yedek lastik ve aletleri çıkar | ||
| Jant kapağını ve bijonları sök | ||
| Lastiği çıkar | ||
| Yedek lastiği tak | ||
| Bijon ve jant kapağını tak | ||
| Lastik basıncını kontrol et |
İş emniyeti analizinin bu bölümü genellikle işi yapan kişiyi gözlemleyerek hazırlanır. Gözlemcinin işin her adımı hakkında bilgili ve tecrübeli olması analizin doğruluğunu arttırır.
Ayrıca gözlem işin gerçekte yapıldığı zaman ve mekanlarda gözlemlenmelidir.
Tehlikeleri Belirleme
İş adımları belirlendikten sonra, her adımdaki potansiyel tehlikeler belirlenmelidir. İş gözlemlerine, kaza ve yaralanma nedenlerine ve kişisel deneyimlere dayanarak, her adımda yanlış gidebilecek şeyler listelenir.
Tavsiye Yazı: Tehlike ve Risk Arasındaki Farklar
Tehlikeleri belirlemek için ikinci bir gözleme ihtiyaç duyulabilir. İş adımları zaten belirlendiğinden, bu adımda her potansiyel tehlikeye daha fazla odaklanmak mümkündür.
Bu aşamada, tespit edilebilecek herhangi bir sorunu çözmek için hiçbir girişimde bulunulmaz.
Potansiyel tehlikelerin belirlenmesine yardımcı olmak için, gözlemci bu gibi soruları kullanabilir.
- Herhangi bir vücut bölümü nesnelerin içine veya arasında sıkışabilir mi?
- Aletler, makineler veya ekipmanlar herhangi bir tehlike oluşturuyor mu?
- İşçi, hareketli nesnelerle zararlı temas kurabilir mi?
- İşçi kayabilir veya düşebilir mi?
- İşçi kaldırma, itme veya çekmekten zorlanabilir mi?
- İşçi aşırı sıcağa veya soğuğa mı maruz kalıyor?
- Aşırı gürültü veya titreşim bir sorun mu?
- Düşen nesnelerden tehlike var mı?
- Aydınlatma bir sorun mu?
- Hava koşulları güvenliği etkileyebilir mi?
- Zararlı radyasyon olasılığı var mı?
- Sıcak, toksik veya yakıcı ürünlerle temas kurulabilir mi?
- Havada toz, duman, buğu veya buhar var mı?
Bunlar gibi daha çok fazla sayıda soru sorularak tehlikeleri belirlemek mümkündür.
Şimdi yukarıda hazırladığımız örnek tabloyu tehlikeleri de ekleyerek geliştirelim;
| İş Adımları (sırayla) | Potansiyel Tehlikeler | Önlemler |
| Aracı park et | 1) Araç, trafiğe çok yakın 2) Zemin eğimli ve yumuşak | |
| Yedek lastik ve aletleri çıkar | 1) Ağır kaldırma | |
| Jant kapağını ve bijonları sök | 1) Jant kapağı çarpabilir 2) Bijon anahtarı kayabilir 3) Belde zorlanma olabilir | |
| Lastiği çıkar | 1) Ağır kaldırma, belde zorlanma, 2) Lastik ile çamurluk arasına el sıkışabilir | |
| Yedek lastiği tak | 1) Ağır kaldırma, belde zorlanma, 2) Lastik ile çamurluk arasına el sıkışabilir | |
| Bijon ve jant kapağını tak | 1) Bijon anahtarı kayabilir 2) Belde zorlanma olabilir | |
| Lastik basıncını kontrol et | 1) Basınçlı hava zarar verebilir |
Potansiyel tehlikeler belirlenirken işin yapıldığı ortam şartları da göz önünde bulundurulmalıdır. Örnek tabloda işin yapıldığı ortamı değerlendirmedik ancak oto lastiği değiştirirken sıklıkla karşılaşılabilecek sorunların başında açık havada veya soğukta çalışmak ile kaygan zemin gelir.
Alınacak Önlemleri Belirleme
Alınacak önlemleri belirlemek, iş eminiyeti analizinin son bölümünü oluşturur. Önlemleri belirlemek işin risk kontrol adımları prensibinden faydalanmak gereklidir.
Risk kontrol adımları sırasıyla;
- Tehlikeyi ortadan kaldırmak,
- Daha az tehlikeli olanla değiştirmek,
- Riski izole etmek,
- Mühendislik önlemleri,
- İdari önlemler,
- Kişisel koruyucu donanım vermek
olarak uygulanır.
Tehlikeyi ortadan kaldırmak iş sağlığı ve güvenliği uygulamalarının temel amacı olmalıdır. Tehlikeyi ortadan kaldırmak için farklı bir yöntem seçilebilir veya mevcut yöntem düzenlenebilir.
Mevcut yöntemdeki tehlikeleri tamamen ortadan kaldırmak mümkün değilse daha az tehlikeli olan yöntem seçilmelidir.
Tehlike ortadan kaldırılamazsa, makine koruyucuları, işçi kabinleri veya benzeri cihazlar kullanılarak kişilerin tehlikeli bölüme temas etmesi önlenebilir.
Mühendislik önlemleri ile ortaya çıkabilecek tehlikeleri, insanlara zarar vermeden önce ortadan kaldırmak amaçlanır. Örneğin makine koruyucuları olmayan sistemlerin çalışmaması gibi yöntemler mühendislik önlemleri olarak örnek gösterilebilir.
İdari önlemler daha çok bilgilendirme, eğitim ve talimatlar olarak düşünülebilir. En son olarak da kişisel koruyucu donanım verilmesi gelir.
Yukarıda yaptığımız örnek tabloyu, alınması gereken önlemleri de ekleyerek geliştirelim;
| İş Adımları (sırayla) | Potansiyel Tehlikeler | Önlemler |
| Aracı park et | 1) Araç, trafiğe çok yakın 2) Zemin eğimli ve yumuşak | 1) Aracı trafiksiz bir yere götür, dörtlü ikaz lambalarını yak 2) Düz bir zemin seç, 3) El freni çek |
| Yedek lastik ve aletleri çıkar | 1) Ağır kaldırma | 1) Lastiği yuvarla 2) Lastiği kaldırmak için mekanik lift kullan |
| Jant kapağını ve bijonları sök | 1) Jant kapağı çarpabilir 2) Bijon anahtarı kayabilir 3) Belde zorlanma olabilir | 1) Elektrikli veya basınçlı bijon sökme aleti kullan 2) İş eldiveni kullan |
| Lastiği çıkar | 1) Ağır kaldırma, belde zorlanma, 2) Lastik ile çamurluk arasına el sıkışabilir | 1) Lastiği kaldırmak için mekanik lift kullan 2) İş eldiveni kullan |
| Yedek lastiği tak | 1) Ağır kaldırma, belde zorlanma, 2) Lastik ile çamurluk arasına el sıkışabilir | 1) Lastiği kaldırmak için mekanik lift kullan 2) İş eldiveni kullan |
| Bijon ve jant kapağını tak | 1) Bijon anahtarı kayabilir 2) Belde zorlanma olabilir | 1) Elektrikli veya basınçlı bijon sökme aleti kullan |
| Lastik basıncını kontrol et | 1) Basınçlı hava zarar verebilir | 1) Cihazın kullanma talimatlarına uygun kullan, 2) Göz koruyucu ekipman kullan |
Yukarıda yaptığımız örnek çalışmada yer alan tehlikeler ve alınacak önlemler, yapılan iş ve ortam şartlarına göre daha fazla çeşitli olabilir.
Aldığımız önlemlerde kullanılan ekipmanlar farklı tehlikeler doğurabilir ve bunları tekrar gözden geçirmemiz gereklidir. Örneğin bijon sökmek için kullanacağımız elektrikli alet, elektrik çarpma tehlikesi taşır ve buna karşı farklı önlemler almak gerekir. Ayrıca lastiği lift yardımıyla kaldırarak taşıdığımızda lastiğin ayağa düşme tehlikesi oluşur.
Bu içerik İsgnedir.com yazarı tarafından oluşturulmuştur. İsgnedir.com`un belirtmiş olduğu “İçerik Kullanım İzinleri”ne bağlı kalmak kaydıyla kullanabilirsiniz.