Bir işçinin iş yaparken, işyerinde bulunduğu sırada veya işe gidip gelirken geçirdiği kazalar iş kazası olarak tanımlanır.
Türkiye’de 5510 Sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanunu ile hangi kazaların iş kazası olabileceği belirlenmiştir.
Bunlar bilindiği üzere aşağıdaki gibidir;
- Sigortalının işyerinde bulunduğu sırada,
- İşveren tarafından yürütülmekte olan iş nedeniyle,
- Sigortalının, görevli olarak işyeri dışında başka bir yere gönderilmesi nedeniyle asıl işini yapmaksızın geçen zamanlarda,
- 5510 sayılı Kanunun 4/a maddesi kapsamındaki emziren kadın sigortalının, iş mevzuatı gereğince çocuğuna süt vermek için ayrılan zamanlarda,
- Sigortalıların, işverence sağlanan bir taşıtla işin yapıldığı yere gidiş gelişi sırasında meydana gelen ve sigortalıyı hemen veya sonradan bedenen ya da ruhen özre uğratan,
olaylara iş kazası denir.
İş kazası sonrasında kaza ile ilgili kişilere, kazanın oluşmasında bulunan kusurları oranınca çeşitli yaptırımlar ve tazminatlar uygulanabilir.
İş Kazası Geçiren İşçinin Hakları Nelerdir?
İş kazası geçiren işçiye sağlanan haklar 5510 sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanunu’nun 16.maddesi ile belirlenmiştir. Bu haklar şunlardır:
- Kaza geçiren işçiye, çalışamadığı süre boyunca geçici iş göremezlik ödeneği verilmesi.
- Kaza geçiren işçiye, sürekli iş göremezlik geliri bağlanması.
- İş kazası veya meslek hastalığı sonucu ölen kişinin hak sahiplerine gelir bağlanması.
- Gelir bağlanmış olan kız çocuklarına evlenme ödeneği verilmesi.
- İş kazası ve meslek hastalığı sonucu ölen kişi için cenaze ödeneği verilmesi.
Elbette tüm bu hakları elde etmenin bazı koşulları vardır. Bu koşullar işçinin ödediği sigorta prim günü sayısı veya çalışamadığı güne göre farklılık gösterir.
Geçici İş Göremezlik Ödeneği Nedir?
Geçici iş göremezlik, sigortalı olarak çalışan bir işçinin iş kazası, meslek hastalığı, hastalık ve analık hallerinde geçici olarak çalışamama halidir. İşçinin bu durumu ve ne kadar süre çalışamayacağı yetkili bir doktor veya sağlık kurulu raporları ile belirlenir.
Geçici iş göremezlik ödeneği ise; iş kazası nedeniyle çalışamayan işçiye, çalışamadığı süre boyunca SGK tarafından verilen ödenektir.
İş kazası halinde verilecek geçici iş göremezlik ödeneği,
- Yatarak tedavilerde günlük kazancın yarısı,
- Ayaktan tedavilerde ise günlük kazancın üçte ikisidir.
Geçici iş göremezlik ödeneği, e-devlet üzerinden IBAN tanımlaması yapılarak işçinin banka hesabına yatırılmaktadır. Geçici iş göremezlik ödeneği almak için geçmiş yıllardaki gibi PTT şubelerine veya Ziraat Bankası’na gitmeye gerek yoktur.
2024 yılı için asgari ücretli bir işçinin günlük geçici iş göremezlik ücreti;
- Yatarak tedavilerde 333,37 TL
- Ayaktan tedavilerde ise 444,50 TL
Sürekli İş Göremezlik Ödeneği Nedir?
Bazı iş kazaları sonrasında kaza geçiren işçinin tamamen iyileşmediği durumlar olabilir. Örneğin elinden iş kazası geçiren bir işçi artık kaza geçirdiği elini eskisi kadar iyi kullanamaz hale gelebilir. Bu gibi durumlarda işçinin meslekte kazanma gücünden yoksun olması nedeniyle sürekli iş göremezlik ödeneği bağlanır.
Meslekte kazanma gücünün kayıp oranı, “Çalışma Gücü ve Meslekte Kazanma Gücü Kaybı Oranı Tespiti İşlemleri Yönetmeliği”ndeki cetvele göre belirlenir.
Sürekli iş göremezlik ödeneği almaya hak kazanmak için işçinin meslekte kazanma gücünü en az %10 oranında kaybetmiş olması şarttır.
Malul ve Malullük Aylığı Nedir?
İş kazası geçiren kişinin çalışma gücünün en az %60’ını kaybetmesi halinde bu işçi malul olarak adlandırılır. Bu durum Sağlık Kurulları tarafından tespit edilerek rapor düzenlenir.
Malul olduğu tespit edilen işçiye bağlanan aylığa ise malullük aylığı adı verilir.
Malulen emekli olabilmek için ise şu şartları sağlamak gereklidir.
- İş göremezlik oranınız % 40’dan fazla ise: 20 yıl sigortalılık süresi ve 4400 gün prim
- İş göremezlik oranınız % 60’dan fazla ise: 18 yıl sigortalılık süresi ve 4000 gün prim
- İş göremezlik oranınız % 80’den fazla ise: 15 yıl sigortalılık süresi ve 3600 gün prim yatırmış olmak
Malullük Aylığı Bağlanmasının Şartları Nelerdir?
Sağlık kurulları tarafından “malul” kabul edilen tüm işçiler malullük aylığından faydalanamazlar. Bu aylıktan faydalanmak için işçinin en az 10 yıldır sigortalı olması ve toplamda 1800 gün sigorta primi ödemiş olması gerekir.
Ancak kaza geçiren kişi, başka birinin bakımına muhtaç olduğu durumlarda ise 10 yıldır sigortalı olma şartı aranmaz, ancak 1800 gün prim ödemiş olması gerekir.
İşyeri Dışında Kaza Geçirilirse İş Kazası Sayılır Mı?
İşyeri dışında meydana gelen bazı kazalar iş kazası sayılır. Bu kazaların temel olarak yapılan iş ile bağlantılı olması gereklidir. 5510 Sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanunu, işyeri dışındaki kazalardan hangilerinin iş kazası olacağını açıklamıştır. Bun göre;
- Sigortalının, görevli olarak işyeri dışında başka bir yere gönderilmesi nedeniyle asıl işini yapmaksızın geçen zamanlarda,
- 5510 sayılı Kanunun 4/a maddesi kapsamındaki emziren kadın sigortalının, iş mevzuatı gereğince çocuğuna süt vermek için ayrılan zamanlarda,
- Sigortalıların, işverence sağlanan bir taşıtla işin yapıldığı yere gidiş gelişi sırasında meydana gelen
kazalar da iş kazası olarak değerlendirilir. Ancak bu kazaların iş kazası sayılması için işçinin işyeri dışında bulunma nedeninin açık ve şüpheye yer vermeyen şekilde olması gereklidir.
İş Kazası Sonrası Yapılması Gerekenler Nelerdir?
Bir iş kazası meydana geldiğinde, kaza sebebi ne olursa olsun, kimin kusurlu olduğuna bakılmadan 3 iş günü içinde işveren tarafından iş kazası bildirimi yapılmalıdır. İş kazası bildirimi haricinde işveren tarafından yapılması gereken en önemli görev, iş kazası hakkında inceleme yaparak iş kazası araştırma raporu düzenlenmeli, saklamalı ve iş kazasının tekrar olmaması için gerekenleri belirlemektir.
İş Kazası Bildirim Süresi Kaç Gündür?
Sgk iş kazası bildirimi, iş kazası neydana geldikten sonraki ilk üç iş günü içinde yapılmalıdır. İş kazası bildirimi “İş Kazası Meslek Hastalığı Bildirim” bağlantısından yapılmaktadır.
İş Kazası Bildirmeme Cezası
İşverenler, iş kazası bildirimlerini 3 iş günü içinde yapmamaları durumunda Sosyal Güvenlik Kurumu tarafından 6331 sayılı İş Sağlığı ve Güvenliği Kanunu gereği iş kazası bildirmeme cezası uygulanır. 2024 yılı iş kazası bildirmeme cezası her geç bildirim başına en az 27.607 TL’dir. Ancak işyerinin tehlike sınıfı ve çalışan sayısına göre uygulanacak idari para cezası tutarı farklılık gösterebilmektedir.
Buna göre 2024 yılı iş kazası geç bildiriminden dolayı uygulanacak idari para cezası tutarları şu şekilde olacaktır;
| Tehlike Sınıfı | Çalışan Sayısı 10’dan Az | Çalışan Sayısı 10 – 49 Arası | Çalışan Sayısı 50 ve Üzeri |
| Az Tehlikeli | 24.607 TL | 30.758 TL | 36.910 TL |
| Tehlikeli | 24.607 TL | 36.910 TL | 49.214 TL |
| Çok Tehlikeli | 36.910 TL | 49.214 TL | 73.821 TL |
Ancak iş kazası bildirmeme cezası sadece idari para cezası ile sınırlı değildir. SGK, iş kazası geçiren çalışan için yaptığı sağlık harcamalarını ve bağladığı aylık ödemeleri de işverenlerden tahsil etme yoluna gitmektedir.
Sağlık kuruluşlarının da iş kazalarını SGK’ya bildirme zorunluluğu vardır. Bu nedenle işverenlerin bildirmediği iş kazaları, SGK tarafından hastaneler aracılığı ile öğrenilmekte ve işverenlere idari cezalar yansıtılmaktadır. Bu nedenle her türlü iş kazası için mutlaka bildirim yapılmalıdır.
İş Kazası Bildirmeme Sonucunda Verilen İdari Para Cezası Ödemesi Nasıl Yapılır?
Bir iş kazası sonrasında işverene iş kazası bildirmeme idari para cezası kesilmesi durumunda, işverenin bu cezaya, cezanın kendisine tebliğ edilmesinden itibaren 15 gün içinde itiraz etme hakkı vardır. İşveren idari para cezasına itiraz etmez ve iş kazası bildirmeme idari para cezası ödemesini yaparsa indirimden yararlanabilir.
15 günlük süre için ödeme yapan işverene % 25 oranında indirim yapılır. Örneğin 24.607 TL idari para cezası kesilen işveren, 15 gün içinde ödeme yaparsa 18.455 TL ödeme yapacaktır.
İş Kazasında İşverenin Sorumluluğu Nedir?
İşveren, kaza geçiren çalışana sağlık durumunun gerektirdiği sağlık hizmetini sağlamakla yükümlüdür.
İşveren mümkün olan en kısa süre içerisinde sağlık ekiplerinin kaza geçiren çalışana ulaşmasını sağlamak veya çalışanı sağlık kuruluşuna ulaştırmak zorundadır.
Bunlar iş kazası olduğu andan sonra en kısa süre içinde işveren sorumluluğundaki konulardır. Ancak iş kazası sonrası işverenlerin sorumlulukları bitmez. Öncelikle iş kazası hakkında araştırma ve inceleme yapmalı, iş kazasını SGK’ya bildirmelidir.
Bununla beraber işverenlerin iş kazalarını önleme sorumluluğu vardır. Bu sorumluluk hem Borçlar Kanunu hem de İş Sağlığı ve Güvenliği Kanunu ile belirlenmiştir.
Borçlar Kanunu’nun 417. Maddesine göre;
“İşveren, işletme tehlikelerine karşı gereken önlemleri almak ve işçilere sağlığa uygun çalışma yeri sağlamak zorundadır”.
6331 sayılı İş Sağlığı ve Güvenliği Kanunu’nun 4. maddesine göre ise işverenin genel yükümlülüğü altında işverenlerin işçileri koruma ve gözetme yükümlülüğü kapsamında düzenlemeler yer almaktadır.
Bununla beraber iş kazası nedeniyle işverenlerin hukuki sorumlulukları da gündeme gelebilir. Bunlar da
Borçlar Kanunu Madde 49’a göre;
“Kusurlu ve hukuka aykırı bir fiille başkasına zarar veren, bu zararı gidermekle yükümlüdür.” şeklinde belirlenmiştir.
İşverenlerin iş kazası nedeniyle maddi ve manevi tazminat sorumlulukları gündeme gelebilir.
İş Kazası Tazminat Davası Nedir?
İş kazası geçiren işçinin veya ailesinin, uğradıkları zarar neticesinde haklarını aramak için işverene karşı açabilecekleri davalara iş kazası tazminat davası adı verilir. İş kazaları sonrasında üç farklı tazminat davası açılabilir. Bu davalar;
- Maddi Tazminat Davası
- Manevi Tazminat Davası
- Destekten Yoksun Kalma Tazminatı
İş kazası geçiren işçi, psikolojik veya bedensel olarak zarara uğraması durumunda, uğradığı zararın giderilmesi için Türk Borçlar Kanunu uyarınca tazminat davası açma hakkına sahip olacaktır. Benzer şekilde iş kazası nedeniyle işçinin bedensel bütünlüğünün zedelenmesi durumunda, manevi tazminat davası açma hakkı da bulunmaktadır.
İş kazası nedeniyle destekten yoksun kalma tazminatı, iş kazasının ölümle sonuçlanması halinde istenebilecek bir tazminat çeşididir. Bu tazminatın alınabilmesi için iş kazası sonucunda işçinin ölmesi ve ölen işçinin ailesinin, yakınlarının bu olaydan dolayı destekten yoksun kalacak ve maddi kayba uğrayacak olması gerekmektedir.
İş Kazası Davası Nasıl Açılır?
İş kazası sonrası işçi, yetkili iş mahkemesine vereceği bir dilekçe ile gerekli harç ve gider avansını da yatırarak iş kazası tazminat davasını açabilmektedir.
İş Kazası Tazminat Davası Ne Kadar Sürer?
İş kazası tazminat davaları çok farklı etkenlere bağlı olarak farklı sürelerde sonuçlanır. Kazanın sonucu, oluş şekli, tanıkların durumu, delillerin toplanması, mahkemelerin iş yoğunluğu gibi birçok değişken bu süreyi etkileyebilir.
Ancak genel olarak iş kazası tazminat davasının yaklaşık 2 yıl kadar süreceğini söylemek mümkündür.
İş Kazası Tazminat Hesaplama
İş kazasından doğan tazminat hesaplaması yapılırken bir çok farklı etken göz önünde bulundurulur. İşçinin kaza sırasındaki yaşı, aldığı maaş, kaza geçirmemiş olsaydı elde edeceği gelir, kazadan sonra eğer varsa kalıcı maluliyet oranı gibi faktörler dikkate alınmaktadır.
İş kazası tazminat hesaplama için tecrübeli bir avukat veya hukuk bürosundan hukuki destek alınması tavsiye edilir.
İş Kazası Zamanaşımı Süresi Ne Kadardır?
İş Kazası nedeniyle işçi tarafından 10 yıllık süre içinde tazminat davası açılabilmektedir. Bu 10 yıllık süre zaman aşımı süresi olarak ifade edilir.
Kaza İşçinin Kusurundan Kaynaklanırsa Dava Açılabilir Mi?
İş kazası nedeniyle açılacak tazminat davaları, Borçlar Kanunu’nun “Kusurlu ve hukuka aykırı bir fiille başkasına zarar veren, bu zararı gidermekle yükümlüdür.” maddesine dayanarak açılır. Bundan dolayı eğer işverenin iş kazasının oluşumunda herhangi bir ihmali yoksa, yani başka bir ifadeyle işçi %100 kusurluysa tazminat davası açılması mümkün değildir.
Bu içerik İsgnedir.com yazarı tarafından oluşturulmuştur. İsgnedir.com`un belirtmiş olduğu “İçerik Kullanım İzinleri”ne bağlı kalmak kaydıyla kullanabilirsiniz.