Kapalı alanlarda çalışmak iş sağlığı ve güvenliği yönünden birçok tehlike ve risk içerir. Özellikle ölüm ile sonuçlanan iş kazaları büyük oranda kapalı alanlarda meydana gelmektedir. Bundan dolayı kapalı alanlara girmeden önce iş güvenliği prensipleri doğrultusunda detaylı bir planlama yapmak ve kapalı alan içinde çalışırken iş güvenliği kurallarına uymak çok önemlidir.
Bu yazıda kapalı alanlarda çalışırken dikkat edilmesi gereken konular ile ilgili bilgiler bulabilirsiniz.
Kapalı Alan Nedir?
Girişi ve çıkışı kısıtlı olan, sürekli olarak çalışmak için tasarlanmamış, tamamen veya kısmen kapatılmış alanlar kapalı alan olarak tanımlanır.
Giriş izni gerektiren kapalı alan ifadesi ise tehlikeli veya tehlike oluşma ihtimali bulunan kapalı alanları kapsar.
Kapalı alanlara örnek olarak aşağıdaki alanları gösterebiliriz;
- Depolama tankları
- Tankerler
- Tüneller
- Soğuk hava depoları
- Kazanlar
- Basınçlı kaplar
- Silolar
- Derin çukur ve oyuk gibi üzeri açık boşluklar
- Boru hatları
- Kanalizasyon tesisleri
- Kuyular
- Kanallar ve benzeri yapılar
- Kargo tankları
- Petrol tankları
- Atık tankları
Örneklerde de görüldüğü gibi bu alanlar, sürekli olarak insanların bulunması için tasarlanmamıştır. Bu nedenle aydınlatma ve havalandırma sistemleri bulunmayabilir veya yeterli olmayabilir. Giriş ve çıkışları dar olabilir.
Bu gibi kapalı alanlar hemen hemen her iş kolunda bulunur ve tasarımları gereği, içine giren kişilerin yüksek derecede dikkatli olmaları ve güvenliklerini sağlamak için ilave önlemler almaları zorunludur.
Kapalı Alanlar Nasıl Belirlenir?
Yukarıda verilen alanlar kapalı alanlar için güzel örneklerdir. Ancak çalışılan işyerinde bu örneklere benzemeyen farklı alanlar olabilir. Bu nedenle bir alanı kapalı alan olarak belirlemek için bazı özellikleri taşıyıp taşımadığına bakmak gereklidir.
Kapalı alanlar;
- Bir çalışanın tam olarak girmesi ve verilen işi yapması için yeterince büyüktür.
- Çalışanın sürekli kullanması için tasarlanmamıştır.
- Sınırlı veya kısıtlı giriş veya çıkış imkanı vardır.
Eğer çalıştığınız alan bu üç özelliği de taşıyorsa, kapalı alan olarak belirlenmeli ve gerekli önlemler tespit edilmelidir.
Kapalı Alanlarda Nelere Dikkat Edilmelidir?
Kapalı bir alana girmeden önce dikkat edilmesi gereken çok sayıda önemli tehlike vardır. Bu tehlikeler, kapalı alan risk değerlendirmesi yapılarak tespit edilmeli ve alınacak önlemler belirlenmelidir.
Aşağıda bu tehlikeler ve alınması gereken önlemler yer almaktadır.
Giriş ve Çıkış Planı
Bir çalışanın kapalı alana girip çıkması yeterince kolay görünse de, bunu yapmak her zaman göründüğü kadar kolay olmayabilir. Kapalı alanlar için bir giriş ve çıkış planı hazırlamak önemlidir. Kapalı alanlarda manevra yapmak. Bu nedenle, çalışanların nasıl güvenli bir şekilde gireceklerini ve iş bittikten sonra dışarı çıkacaklarını net bir şekilde anlamaları çok önemlidir.
Kapalı alanlarda çalışacak kişilerin öncesinde mutlaka kapalı alanlarda güvenli çalışma eğitimi alması gereklidir.
Hava
Herhangi biri kapalı alana girmeden önce, içeride mevcut olabilecek kimyasalları ve gazları tespit etmek için tasarlanmış ekipman kullanılarak kapalı alan havası test edilmelidir.
Testler, belirlenen maruz kalma sınırlarının çok altındaki seviyelerde yapılmalıdır. Teknik olarak kalifiye bir profesyonel gerekli testleri yapmalı ve sonraki adımlar hakkında kararlar almalıdır.
Kapalı ortama girmeden önce aşağıdaki gazlar mutlaka test edilmelidir.
- Oksijen
- Yanıcı gazlar
- Toksik gazlar ve buharlar
Atmosferik koşulların güvende kalmasını sağlamak için kapalı alan düzenli olarak test edilmelidir. Eğer çalışanlar kapalı alandan çıktıktan sonra tekrar girmeleri gerekiyorsa, atmosfer tekrar test edilmelidir.
Kapalı alanlarda oksijen, yanıcı ve zehirli gaz seviyeleri sürekli izlenmelidir.
Aydınlatma
Kapalı alanlar genellikle yeterli aydınlatma içermez. Karanlık alanlarda dolaşmak kayma, takılma, düşme ve diğer kaza risklerini artırabilir. Ancak kapalı alanları normal aydınlatma ekipmanları ile aydınlatmak parlama ve patlama riski de oluşturur. Bu nedenle, kapalı alanlar özel olarak tasarlanmış exproof ışık kaynakları ile aydınlatılmalıdırlar.
Ekipmanlar
Kapalı alanlarda hasarlı veya arızalı ekipmanlar doğru şekilde çalışmayabilir ve çalışanları tehlikeye atabilir. İş ekipmanları niteliklerine uygun olarak periyodik muayene yapılmalıdır.
Periyodik ekipman muayenesi haricinde ekipmanın bakımı ve depolanması da son derece önemlidir. Düzenli depolanmayan ve bakımı yapılmayan ekipmanlarda gözle görülmeyen hasarlar oluşur.
Kapalı alanlarda kullanılan ekipmanlar tek bir alanda depolanmalı ve kullanılacağı zaman bir kutu içinde kapalı alan içine taşınabilir. Bu sayede depolama ve taşıma sırasında olabilecek hasarların önüne geçilmiş olur.
Ayrıca ekipmanın doğru şekilde kullanılması da çok önemlidir. Çalışanlara ekipman kullanımı ile ilgili eğitimler verilmelidir.
Kapalı Alan Şartları
Yeterince boşluk var mı? Yer altında mı? Duvarlar eğimli mi yoksa yıkılabilecek bir bölüm var mı?
Bunlar, çalışanların kapalı alana girmesine izin vermeden önce ele alınması gereken sorulardır.
Çalışanlar su basması, yüksekten düşme, malzeme altında kalma gibi risklerle karşı karşıya mı olacak? Eğer öyleyse, doğru kişisel koruyucu donanım kullanmaları ve belirli tehlikelerle nasıl çalışacakları konusunda bilgilendirilmeleri gerekir.
Tavsiye Yazı: Kişisel Koruyucu Donanım Seçimi
Acil Durum Planı
Haberlerde mutlaka birbirini kurtarmak için kuyuya giren çok sayıda kişinin öldüğünü görmüş olmalısınız. Kapalı alanlarda yaşanan iş kazaları sırasında ölenlerin yaklaşık %40’ı içeride kalan kişiyi kurtarmaya çalışan kişilerdir.
Bu nedenle kurtarma prosedürleri kapalı alana girişten önce oluşturulmalı ve o kapalı alan alana özgü olmalıdır. Tüm personel acil durum prosedürleri konusunda eğitilmeli ve yazılı bir plan bulunmalıdır. Tüm çalışanlar potansiyel tehlikelerin farkında olmalı ve eğitimsiz kişiler asla kurtarma girişiminde bulunmamalıdır.

Tatbikat yapmak kurtarma girişimlerinin başarısını arttıracaktır. Kurtarma ekiplerinin yaşamı tehdit edici kurtarma denemelerini ortadan kaldıracak kadar yeterli olmasını sağlamak için kurtarma prosedürlerini sık sık prova edilmelidir.
Tavsiye Yazı: Tatbikat Nasıl Yapılır
İletişim
Kapalı alanlarda iletişim genellikle göz ardı edilir, ancak kapalı alan çalışmaları için iş güvenliği uygulamalarının önemli bir parçasıdır. Kapalı alan içindekiler ile dışındakiler arasındaki ve acil durum servisleriyle olan iletişimi göz önünde bulundurmalısınız.
Kapalı alanlar için kullanılacak iletişim cihazları aşağıdaki özellikleri taşımalıdır:
- Eller serbest (handsfree)
- Kablosuz
- İki yönlü
- Bağımsız çalışan
- Kulak koruyucu kkd ile entegre
Birçok işletme kablosuz sistemleri tercih ederken, bu cihazlar kapsama mesafesi içinde olmadığında bağlantı sorunlarına neden olabilirler. Sabit dahili telefon sistemleri kapalı alanlarda çalışma için bir iletişim alternatifi olabilir.
Kablolu ve kablosuz sistemlerin birbirine göre farklı üstünlükleri ve yetersiz kalan özellikleri vardır. Çalışılacak kapalı alan için en iyi iletişim sistemi, kapalı alanın özelliklerine göre belirlenmelidir.
Sonuç
Kapalı alanlarda çalışmakla ilgili riskler göz önüne alındığında, işverenlerin eğitimi ciddiye alması zorunludur. Çok fazla şirket, işleri daha hızlı bir şekilde tamamlamak için çalışanlarını uygun prosedürler, tehlikeler ve önlemler konusunda yeterince eğitmemektedir.
Yeterli eğitim alan işçilerin sınırlı alan tehlikelerini tanımlamaları ve kontrol etmeleri ve işlerini güvenle yapmaları daha muhtemeldir.