İşyerlerinde çalışanların sağlığı ve güvenliğini sağlamak adına en büyük görev işyeri yöneticilerine düşmektedir. Yönetici olarak görev yapan kişilerin iş sağlığı ve güvenliği konusundaki yükümlülüklerini yerine getirmesi ve iş güvenliğine olan bakış açısı, işyerini sağlık ve güvenlik açısından daha iyi bir duruma getirir.
İşveren ve İşveren Vekili Kavramları
İşyerinde yöneticilerin yasal yükümlülüklerini incelemeden önce işveren ve işveren vekili kavramını anlamamız gerekir.
6331 sayılı İş Sağlığı ve Güvenliği Kanunu 2. maddesinde işveren kavramı “çalışan istihdam eden gerçek veya tüzel kişi yahut tüzel kişiliği olmayan kurum ve kuruluşlar” olarak ifade edilmiştir. Yani işyeri sahibi olan kişi veya kurumlar işveren olarak kabul edilir. Ancak birçok işyeri doğrudan işveren tarafından yönetilmez veya işyerinin farklı bölümlerinden sorumlu kişiler işveren’e yönetim anlamında yardımcı olurlar. Bu gibi durumlar için işveren vekili kavramı ortaya çıkmıştır.
4857 sayılı İş Kanunu’nun 2. maddesinde işveren vekili, “işveren adına hareket eden ve işin, işyerinin ve işletmenin yönetiminde görev alan kimseler” olarak tanımlanmıştır. Bu tanımdan yola çıkarak işyerinde orta veya üst düzey yönetici olarak görev yapan kişiler işveren vekili olarak kabul edilir.
İşveren adına diğer çalışanlara talimat verilen durumlarda şef, ustabaşı gibi görevleri olan çalışanlar da işveren vekili olarak kabul edilebilir.
İşveren vekili olmak için İş Kanunu veya İş Sağlığı ve Güvenli Kanunu açısından vekalet vb. belgelere gerek yoktur. İşveren adına, işin gerektirdiği organizasyonu yapıp talimatları veren kişiler işveren vekili olarak kabul edilir.
Yasal Yükümlülükler ve Yetkiler
6331 sayılı İş Sağlığı ve Güvenliği Kanunu, işveren yükümlülüklerini belirlemiştir. İşveren vekili olarak değerlendirilen kişiler de işveren yükümlülüklerini aynen taşımaktadır.
İşveren ve işveren vekili genel yükümlülükleri;
- Çalışanların işle ilgili sağlık ve güvenliğini sağlamak için her türlü önlemi almak.
- Risk değerlendirmesi yapılmasını sağlamak.
- Çalışanları, sağlık, bilgi ve tecrübe açısından uygun işlerde görevlendirmek.
Görüldüğü gibi işyeri yöneticileri, işveren vekili olarak iş sağlığı ve güvenliği konusunda her türlü önlemi almak zorundadırlar.
Ceza ve Yaptırımlar
İş sağlığı ve güvenliği yükümlülüklerinin yerine getirilmemesi nedeniyle idari para cezası uygulanabilir. İş güvenliği cezaları, yerine getirilmeyen her yükümlülük için farklılık göstermektedir.
Ayrıca işyerinde meydana gelebilecek iş kazaları sonucunda, kazanın meydana gelmesinden sorumlu olan yönetici veya çalışanlar çeşitli maddi, manevi tazminatlar ve hapis cezası ile karşı karşıya kalabilirler.
İş Sağlığı ve Güvenliği Önlemleri Nasıl Alınır ?
Birçok işveren ve yönetici, iş sağlığı ve güvenliği kanunu’nda yer alan “her türlü önlemi almak” ifadesini ağır bulmaktadır. Ancak işyerinde karar alma ve maddi yatırım yapabilme yetkisi bulunan işveren ve yöneticilerin iş güvenliği önlemlerinin alınmasından sorumlu olması en doğru olanıdır.
İşveren veya yöneticiler, yaptıkları işin iş sağlığı ve güvenliği alanında detaylarını bilmiyor olabilirler. Bu da doğal olarak onları korkutur. Bu nedenle iş güvenliği uzmanı ve işyeri hekimi ile birlikte çalışarak işyerinde sağlık ve güvenlik ile ilgili yapılması gerekenleri tespit edebilirler.
İş sağlığı ve güvenliği önlemlerinin alınabilmesi için gerekli kuralların oluşturulup herkes tarafından uyulması sağlanmalıdır. İş sağlığı ve güvenliği ile ilgili kurallara uymamak en büyük iş kazası nedenleri arasındadır.
İş güvenliği önlemleri için ;
- İSG profesyonellerinden oluşan bir ekip kurulmalı.
- Tehlike ve riskler belirlenmeli.
- Tehlike ve riskleri ortadan kaldıracak çalışmalar yapılmalı.
- Güvenli ortamın korunması için düzenli kontrol mekanizması oluşturulmalı.
- Herkesin kurallara uyması sağlanmalı.
- İşveren ve yöneticilerin liderlik yapması.
Tavsiye Yazı : İş Güvenliği Kurallarının Önemi
İş Sağlığı ve Güvenliğinde Liderlik
Liderlik, iş dünyasında başarıyı getiren özelliklerden biridir. İş sağlığı ve güvenliği konusunda ise çalışanların iş güvenliği kültürü edinip iş güvenliği kuralları doğrultusunda hareket etmesi için öncelikli şarttır.
Türkiye gibi gelişmekte olan ülkelerde her kesimden çalışanlar küçük yaşta iş sağlığı ve güvenliği hakkında eğitim almamışlardır. Bir çok çalışan 30’lu yaşlardan sonra yani birçok çalışma alışkanlığı edindikten sonra iş güvenliği kavramları ile karşılaşıyor. Dolayısıyla kurallara uyum konusunda sıkıntı yaşanabiliyor.
Yapılan birçok araştırma ise işyerinde işveren ve yöneticilerin liderliğinin iş güvenliği uygulamalarının daha hızlı benimsendiğini ve kuralların daha fazla uygulandığını gösteriyor.
Yöneticiler, öncelikle işyerinde alınan tüm iş sağlığı ve güvenliği kurallarına kendiler uyarak liderlik sergileyebilirler.
İş Sağlığı ve Güvenliğinin Çalışma Performansına Katkısı Nedir ?
İş sağlığı ve güvenliği önlemleri çalışma performansını ve verimliliği düşürür mü ? Birçok yönetici “böyle yaparsak işi yetiştiremeyiz” diyerek iş güvenliği önlemlerine soğuk bakar. Ancak güvenli bir çalışma ortamı çalışan bağlılığı ve güven hissini arttırarak iş performansını arttırmaktadır.
Bununla beraber sağlık ve güvenlik koşullarının oluşmadığı işyerlerinde oluşabilecek iş kazaları telafi edilemeyecek zararlara neden olabilir. Örneğin daha hızlı çalışma adına bazı önlemlerin ihmal edilmesi sonucu meydana gelen iş kazası sonucu, kazanın olduğu gün üretim veya yapılan iş tamamen duracaktır.
Bu açıdan bakıldığında iş sağlığı ve güvenliği kısa vadede iş performansını ve verimliliği düşürüyor gibi görünse bile orta ve uzun vadede çok ciddi potansiyel kayıpların önüne geçmiş olur.